Devlet Memuru Aylıktan Kesme Cezası ve İptali

Aylıktan kesme cezası alan memurun brüt aylığından 1/30 ila 1/8 arasında kesinti yapılır. Memur, maaşının kesintiye uğramaması için itiraz yoluna başvurmalı veya iptal davası açmalıdır. Memurun savunmasının alınmaması veya soruşturma usullerine riayet edilmemesi gibi durumlarda, aylıktan kesme cezasının iptal edilmesi mümkündür.

Devlet Memuru Aylıktan Kesme Cezası Nedir?

Devlet memuru aylıktan kesme cezası, memurun brüt aylığının otuzda biri ile sekizde biri arasında kesinti yapılmasını ifade eden bir disiplin cezasıdır. Bu disiplin cezası, yetkili disiplin amirleri tarafından verilir ve memurun aylığını tahakkuk ettiren birimce yerine getirilir. 

Aylıktan kesme cezası, memurun net aylığı üzerinden hesaplanarak uygulanırsa kanuna aykırı işlem yapılmış olur. Aynı şekilde, otuzda birden az veya sekizde birden fazla oranda aylığın kesilmesi de kanuna aykırıdır.

Aylıktan Kesme Cezası Verilmesini Gerektiren Disiplin Suçları

Aylıktan kesme cezası verilmesi gereken disiplin suçları, DMK m.125’te sayılmıştır. İlgili hükme göre, bu cezayı gerektiren disiplin suçları şunlardır: 

• Kasıtlı olarak verilen emir ve görevleri tam ve zamanında yapmamak, görev mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esasları yerine getirmemek, görevle ilgili resmi belge, araç ve gereçleri korumamak, bakımını yapmamak, hor kullanmak, 
• Özürsüz olarak bir veya iki gün göreve gelmemek, 
• Devlete ait resmi belge, araç, gereç ve benzerlerini özel menfaat sağlamak için kullanmak, 
• Görevle ilgili konularda yükümlü olduğu kişilere yalan ve yanlış beyanda bulunmak, 
• Görev sırasında amirine sözle saygısızlık etmek, 
• Görev yeri sınırları içerisinde herhangi bir yerin toplantı, tören ve benzeri amaçlarla izinsiz olarak kullanılmasına yardımcı olmak, 
• Hizmet içinde Devlet memurunun itibar ve güven duygusunu sarsacak nitelikte davranışlarda bulunmak gibi durumlarda, memur hakkında aylıktan kesme disiplin cezası uygulanır.

Belirtilen durumlar tespit edildiğinde, memur hakkında soruşturma açılır. 657 sayılı DMK kapsamında, diğer disiplin cezaları ve bunlara sebebiyet veren davranışlar da düzenlenmiştir. Tüm bunlara dair ayrıntılı açıklamalar, “memur disiplin cezaları” yazımızda yer almaktadır.

Devlet Memuru Aylıktan Kesme Cezası Soruşturması Aşamaları

Devlet memuru aylıktan kesme cezası soruşturma aşamaları; denetim, şikayet ya da bir başka yolla yetkili amir tarafından soruşturma gerektiren halin öğrenilmesi ile başlar. Sonrasında yetkili amir, memurun eylemini değerlendirir ve bir soruşturmacı tayin eder. 

Yetkili amir tarafından belirlenen soruşturmacı, delilleri toplar ve diğer gerekli belgelerle birlikte soruşturma dosyasını oluşturur. Sonrasında durum memura bildirilir ve memurdan savunma istenir.

Disiplin soruşturması sırasında, memura savunma hazırlaması için 7 günden az olmayacak şekilde makul bir süre verilmelidir. Memur verilen süre içinde savunma yapmazsa savunma hakkından vazgeçmiş sayılır ve süreç devam eder.

Aylıktan kesme disiplin cezası, memurun savunması alınmadan ve usulüne uygun şekilde tebligat yapılmadan uygulanamaz. (D.12.D., E.2016/8889, K. 2017/127.)

Memurun savunmasını aldıktan sonra, soruşturmacı dosyayı disiplin cezası vermeye yetkili amire gönderir. Yetkili amir, soruşturma dosyasını inceler ve kararını verir. Disiplin amiri, soruşturmanın tamamlanmasından itibaren 15 gün içinde kararını vermek zorundadır.

DİKKAT: Disiplin amirinin karar vermesi için belirlenen azami 15 günlük sürenin aşılması, cezanın iptaline sebep olmaz. Zira 15 günlük süre, idarenin iç işleyişine ilişkin bir konu olarak kabul görmektedir. (Danıştay 8. D., Esas:1991/1370, Karar: 1991/1358, T: 17.09.1991)

Disiplin soruşturması süreçleri, yukarıda belirtilen şekilde tamamlanır. Bununla birlikte, soruşturma sürecinin hukuka uygun şekilde yapılması için aşağıda liste halinde belirtilen hususların yerine getirilmesi gerekir. 

• Bağımsız ve üst veya denk görevde olan bir soruşturmacı atanması, 
• Tanık ve soruşturulanın ifadelerinin alınması, 
• İfade alınmadan kişiye haklarının ve soruşturma konusunun bildirilmesi, 
• Delillerin araştırılması, 
• Soruşturma sonucunda bir rapor hazırlanması, 
• Raporun ilgili makama sunulması, 
• Soruşturmayı yapan kişi ile soruşturmada elde edilen delilleri değerlendirecek kişi veya kurulların ayrı olması, 
• Yasal süre içerisinde isnat olunan fiiller bildirilerek memurun savunmasının alınması hususları, soruşturma aşamasında memurların haklarını koruyan hukuki güvencelerdir.

Soruşturma aşamalarından herhangi birinde, yukarıda belirtilen hususlara uyulmazsa veya çeşitli diğer usulsüzlükler söz konusu olursa bu çerçevede verilen cezaya itiraz edilebilir. Bu doğrultuda, hangi kural çiğnenmişse bu durum dilekçede belirtilmeli ve hukuki delillerle desteklenmelidir. Böylelikle cezanın iptali sağlanabilir. Bu süreci etkin şekilde yürütebilmek adına, uzman idare hukuku avukatına danışmakta yarar vardır.

Disiplin Soruşturması Yapılamayacak Durumlar

Disiplin soruşturması yapılamayacak durumlar, Adalet Bakanlığının bu konuda yayımladığı bir genelge çerçevesinde sayılmıştır. İlgili durumlar şunlardır:

• İhbarın yahut şikayetin belli bir konuyu içermemesi veya somut herhangi bir delile dayanmaması,
• İhbar yahut şikayette; başvuru sahibinin adı, soyadı, imzası ve adresinin bulunmaması,
• Daha önceden, ihbara/şikayete konu fiile dair bir soruşturmanın tamamlanmış olması ve konuya ilişkin yeni delilin bulunmaması,
• Olayın, kanun yollarına başvurulmasını gerektiren unsurlar içermesi,
• İhbar yahut şikayetin, akıl hastalığı sebebiyle vesayet altına alınmış kişiler hakkında olması gibi durumlar, örnek verilebilir.

Yukarıda sayılan hallerde, memur hakkında disiplin soruşturması yapılamaz. Soruşturma sürecinde bu durumlardan birinin ortaya çıkması halinde, soruşturmaya devam edilemez. Belirtilen durumlara rağmen memura ceza verilirse cezaya karşı itiraz ve iptal davası yollarına başvurulabilir.

Devlet Memuru Aylıktan Kesme Cezası Soruşturması Sonuçları

Devlet memuru aylıktan kesme cezası soruşturması sonucunda verilen karar, memura tebliğ edilir. Disiplin cezasına hükmedilmiş olması halinde, ceza sicil amirine bildirilir ve memurun özlük dosyasına işlenir. Cezanın tebliği ile birlikte memurun hukuki yollara başvurması için kanunda öngörülen süreler de başlar.

Memur, disiplin cezasının uygulanmasından itibaren 10 yıl sonra atamaya yetkili amire başvurarak cezanın özlük dosyasından silinmesini isteyebilir. Cezanın özlük dosyasından silinmesi istemi, memurun davranışlarının değerlendirilmesi sonucu karara bağlanır.

Memur Aylıktan Kesme Cezasına Karşı İtiraz ve İptal Davası

Memur aylıktan kesme cezasına karşı itiraz edilebilir veya iptal davası açılabilir. Memur disiplin cezasına itirazlar, kararın tebliğini izleyen günden itibaren 7 gün içinde ilgili disiplin kuruluna yapılır. Disiplin cezasına karşı iptal davası ise kararın tebliğini izleyen günden itibaren 60 gün içinde idare mahkemesinde açılır.

Disiplin cezasına karşı doğrudan iptal davası açılabileceği gibi önce itiraz yolu da denenebilir. Aylıktan kesme cezasına karşı disiplin kuruluna itiraz edilmişse disiplin kurulu 30 gün içinde kararını verir. Disiplin kurulu, yapılan itirazı haklı bulursa memura verilen ceza hafifletilebilir veya tamamen kaldırılabilir.

İtirazın haksız bulunması veya idarenin 30 gün içinde cevap vermemesi halinde, iptal davası açılmalıdır. İptal davası için öngörülen 60 günlük süre içinde önce itiraz yolu denenirse dava süresi durur. İtirazın reddedilmesi veya 30 gün boyunca cevap verilmemesi halinde, sürenin kalan kısmı işlemeye başlar.

Konu bir örnekle daha anlaşılır kılınabilir. Disiplin cezası memura tebliğ edildikten sonraki 2. gün memur idareye itirazda bulunmuş olsun. İdarenin memurun itirazına olumsuz dönüş yapması veya 30 gün sessiz kalması halinde, dava açma süresinden kalan 58 gün işlemeye başlar.

Süresi içinde aylıktan kesme cezasına karşı iptal davası açılırsa ve dava kazanılırsa karar geriye etkili şekilde işler. Bu kapsamda, memurun sicilinden disiplin cezasına ilişkin kayıtlar silinir. Ayrıca, disiplin cezasına bağlı olarak memura başkaca işlemler tesis edilmişse bunlar da ortadan kalkar.

Aylıktan kesme cezasının iptal edilebileceği bazı durumlar şunlardır:

• Memura, savunmasını yapması için süre verilmemesi yahut 7 günden kısa süre verilmesi,
• Disiplin soruşturması yapılmadan ceza verilmesi,
• Disiplin amiri ile soruşturma sürecini yöneten soruşturmacının aynı kişi olması,
• Soruşturmaya başlanması ve karar verilmesine ilişkin belirlenen zamanaşımı sürelerine uyulmaması,
• Disiplin cezasına gerekçe oluşturan eylem ile verilen cezanın uyumlu olmaması gibi durumlar, cezanın iptali nedenidir.

İptal sebeplerinin varlığı halinde, disiplin cezası direkt olarak iptal edilmez. Yukarıda açıklanan itiraz ve iptal davası yollarına başvurmak gerekir.

Memur Aylıktan Kesme Cezası Zamanaşımı Süresi

Memur aylıktan kesme cezası zamanaşımı süresi, disiplin soruşturması için 1 ay ve ceza verilmesi için 2 yıldır. Bu süreler sonunda, memur disiplin cezası zamanaşımına uğrar. Dolayısıyla, memura disiplin cezası uygulanamaz.

Aylıktan kesme cezası, disiplin amirinin eylemi öğrendiği tarihten itibaren 1 ay içinde soruşturmaya başlamaması halinde zamanaşımına uğrar. Ayrıca, eylemin işlendiği tarihten itibaren 2 yıl içinde disiplin cezası verilmezse soruşturma yine zamanaşımına uğrar.

Memur Aylıktan Kesme Cezasına Karşı İptal Davasında Yetkili ve Görevli Mahkeme

Memura verilen aylıktan kesme cezasına karşı iptal davasında yetkili ve görevli mahkeme, disiplin cezasının alan memurun görevli bulunduğu yerdeki idare mahkemesidir.

Yanlış mahkemede dava açılması halinde, yetkisizlik yahut görevsizlik kararı verilir. Bu durum, dava sürecinin uzamasına sebebiyet verir. Bu itibarla, mahkemenin doğru tespiti oldukça önemlidir.

Memur Aylıktan Kesme Cezasının İptali Davası İstinaf ve Danıştay Aşaması

Memur aylıktan kesme cezasına karşı istinaf yoluna başvuru imkanı bulunmaktadır. İlk derece mahkemesinde açılan iptal davasının reddedilmesi halinde, kararın yeniden değerlendirilmesi için istinaf yoluna başvurulabilir. İstinaf dilekçesinin sunulması için kararın tebliğini izleyen günden itibaren 30 günlük süre mevcuttur.

İstinaf mercii olan bölge idare mahkemesinin kararına karşı, temyiz yoluna başvurulamaz. Dolayısıyla, bölge idare mahkemesinin kararı kesin olup dosya Danıştaya gitmeyecektir.

Sonuç

Aylıktan kesme cezası verilen memur, cezanın haksız yere verildiği veya soruşturma sürecinin usulüne uygun biçimde yürütülmediği kanaatinde olabilir. Bu durumda, itiraz ve iptal davası yollarını etkin şekilde kullanmalıdır. Böylelikle mağduriyetin önüne geçilebilir. Fakat bunun için sürecin hukuki bakımdan hatasız şekilde yürütülmesi gerekir. Bu noktada, uzman idare hukuku avukatından destek almakta fayda vardır.