Devlet Memuru Kınama Cezası ve İptali

Kınama cezası alan memur hakkında, görevinde ve davranışlarında kusurlu hareket ettiği gerekçesiyle disiplin işlemi uygulanır. Devlet memuru, kınama cezasına karşı itiraz yoluna başvurabilir veya iptal davası açabilir. Özellikle soruşturma sürecinde; memurun savunmasının alınmaması, soruşturma usullerine riayet edilmemesi gibi birçok durumda, kınama cezasının iptal edilmesi mümkündür.

Devlet Memuru Kınama Cezası Nedir?

Devlet memuru kınama cezası, memura görevinde ve davranışlarında kusurlu olduğunun yazı ile bildirilmesini ifade eden bir disiplin cezasıdır. Devlet memuru kınama cezası, yetkili disiplin amirleri tarafından verilir. 

Disiplin amirinin, disiplin cezasını gerektiren durumun öğrenildiği tarihten itibaren 1 ay içinde disiplin soruşturmasına başlaması gerekir. Bu süre aşılırsa amirin disiplin cezası verme yetkisi ortadan kalkar.

Kınama Cezası Verilmesini Gerektiren Disiplin Suçları

Kınama cezası verilmesini gereken disiplin suçları DMK m.125’te sayılmıştır. İlgili hükümde düzenlenen disiplin suçları şunlardır:

• Verilen emir ve görevlerin tam ve zamanında yapılmasında, görev mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esasların yerine getirilmesinde, görevle ilgili resmi belge, araç ve gereçlerin korunması, kullanılması ve bakımında kusurlu davranmak,
• Eşlerinin, reşit olmayan veya mahcur olan çocuklarının kazanç getiren sürekli faaliyetlerini belirlenen sürede kurumuna bildirmemek,
• Görev sırasında amire hal ve hareketi ile saygısız davranmak,
• Hizmet dışında Devlet memurunun itibar ve güven duygusunu sarsacak nitelikte davranışlarda bulunmak,
• Devlete ait resmi araç, gereç ve benzeri eşyayı özel işlerinde kullanmak,
• Devlete ait resmi belge, araç, gereç ve benzeri eşyayı kaybetmek,
• İş arkadaşlarına, maiyetindeki personele ve iş sahiplerine kötü muamelede bulunmak,
• İş arkadaşlarına ve iş sahiplerine söz veya hareketle sataşmak,
• Görev mahallinde genel ahlak ve edep dışı davranışlarda bulunmak ve bu tür yazı yazmak, işaret, resim ve benzeri şekiller çizmek ve yapmak,
• Verilen emirlere itiraz etmek,
• Borçlarını kasten ödemeyerek hakkında yasal yollara başvurulmasına neden olmak,
• Kurumların huzur, sükûn ve çalışma düzenini bozmak.
• Yetkili olmadığı halde basına, haber ajanslarına veya radyo ve televizyon kurumlarına bilgi veya demeç vermek, kınama cezası verilmesi gereken disiplin suçlarıdır.

Memurlar tarafından disiplin cezasına neden olabilecek birçok farklı davranış, DMK kapsamında düzenlenmiştir. Kınama dışında uyarma, aylıktan kesme, kademe ilerlemesinin durdurulması ve memuriyetten çıkarma gibi çeşitli yaptırımlara tâbi bu davranışların tamamı ve bunlara ilişkin disiplin cezaları, “memur disiplin cezaları” yazımızda yer almaktadır.

Disiplin cezası verilmesi gereken haller tespit edildiğinde, memur hakkında soruşturma açılır. Soruşturmada sürecinde yetkili makamlar tarafından yapılan usulsüzlüklere karşı, itiraz ve iptal davası yollarına başvurulabilir. Bunlara ilişkin detaylara aşağıda değinilmiştir.

Devlet Memuru Kınama Cezası Soruşturması Aşamaları

Devlet memuru kınama cezası soruşturma aşaması; ihbar, denetim, şikayet ya da bir başka şekilde durumun yetkili amir tarafından öğrenilmesi ile başlar. Yetkili amir, konu hakkında değerlendirme yapar ve sonrasında bir memuru soruşturmacı olarak belirler. 

Soruşturma aşaması başladıktan sonra soruşturmacı delilleri toplar, konu hakkındaki tüm bilgi ve belgeleri soruşturma dosyasına ekler. Akabinde, memur soruşturma ile ilgili bilgilendirilir ve savunması alınır. Memurun savunmasının alınması için memura, 7 günden az olmayacak şekilde makul bir süre verilir.

Usulüne uygun şekilde tebligat yapılmadan ve memurun savunması alınmadan memura disiplin cezası verilemez. (D.12.D., E.2016/8889, K. 2017/127.)

Yetkili soruşturmacı, memurun savunmasını da aldıktan sonra dosyayı tamamlar ve disiplin cezası vermeye yetkili amire gönderir. Yetkili amir ise kendisine gönderilen dosya içeriğini değerlendirerek konu hakkında karar verir.

Memurun disiplin soruşturmasına neden olan fiili, TCK kapsamında düzenlenen herhangi bir suçu teşkil ediyorsa bunun için ayrıca adli makamlar tarafından cezai soruşturma başlatılacaktır.

Disiplin amiri, disiplin cezası için yapılan soruşturmanın tamamlanmasından itibaren 15 gün içinde karar vermek zorundadır. Nihayetinde disiplin cezası verilmesi kararı alınırsa durum sıralı sicil amirine bildirilir. Ayrıca ceza, ilgili memura tebliğ edilir.

DİKKAT: Disiplin amirinin soruşturmanın tamamlanmasından itibaren 15 gün içinde karar verme zorunluluğu, idarenin iç işleyişine dair bir hüküm olarak değerlendirilir. Dolayısıyla, karar verilmesi için belirlenen azami 15 günlük sürenin aşılması, verilen cezanın iptaline sebep olmaz. (Danıştay 8. D., Esas:1991/1370, Karar: 1991/1358, T: 17.09.1991)

Disiplin Soruşturmasının Yapılamayacağı Durumlar

Disiplin soruşturmasının yapılamayacağı durumlar, Adalet Bakanlığı tarafından yayımlanan genelde çerçevesinde düzenlenmiştir. Fakat soruşturmaya engel teşkil eden durumlar, sadece sayılanlardan ibaret değildir. İlgili durumlar, şunlardır:

• İhbar yahut şikayetin asılsız veya soyut nitelikte olması,
• İhbarda/şikayette bulunan kimsenin adı-soyadının, imzasının ve adresinin bulunmaması,
• İlgili eylemden ötürü memur hakkında daha önce soruşturma yapılmış ve yeni bir bulgunun ortaya çıkmamış olması,
• Cezaya konu olayın, kanun yollarına başvuruyu gerektiren unsurlar içermesi,
• İhbarın/şikayetin, akıl hastalığı nedeniyle vesayet altına alınmış kimseler hakkında olması gibi durumlarda, memur hakkında disiplin soruşturması yapılamaz.

Yukarıdaki durumların veya disiplin soruşturmasına engel teşkil edecek diğer hallerin varlığı halinde, memur hakkında disiplin soruşturması yapılamaz. Mevcut soruşturma varsa sona erer. Belirtilen durumlarda ceza verildiği takdirde, itiraz ve iptal davası yollarına başvurulabilir.

Memur Kınama Cezası Soruşturmasının Sonuçları

Soruşturma sonucunda verilen disiplin cezası, memura tebliğ edilir. Disiplin cezası, ayrıca sıralı sicil amirine de bildirilir ve memurun özlük dosyasına işlenir. 

Memur, disiplin cezasının uygulanmasından itibaren 5 sene geçmesinden sonra, atamaya yetkili amire başvurarak cezanın özlük dosyasından silinmesini isteyebilir. Özlük dosyasından cezanın silinmesi istemi, memurun davranışlarının değerlendirilmesi ile karara bağlanır.

Devlet Memuru Kınama Cezasının İptali

Devlet memuru kınama cezasının iptali, mevzuata aykırı işlem yapılması halinde gündeme gelir. Usule yahut esasa ilişkin olan bu kurallar ihlal edilerek verilen disiplin cezası, hukuka aykırı kabul edilir ve iptal edilebilir.

Mevzubahis durumlar şunlardır:

• Memura, savunmasını yapması için verilen sürenin 7 günden az olması,
• Disiplin soruşturması yapılmadan kınama cezası verilmesi,
• Disiplin amirinin aynı zamanda soruşturmacı olması,
• Soruşturmaya başlanması ve karar verilmesine ilişkin belirlenen zamanaşımı sürelerine uyulmaması,
• İşlenen eylemin kınama cezası gerektirmemesi.

Yukarıda yer alan sebeplerden herhangi bir tanesinin var olması, disiplin cezasının kendiliğinden iptali sonucunu doğurmaz. Ancak bunun için geçerli sebep oluşturur. Memur, disiplin cezasının iptali için yukarıdaki sebeplere dayalı olarak itiraz veya iptal davası yollarına başvurmalıdır.

Devlet Memuru Kınama Cezasına İtiraz ve İptal Davası

Memur kınama cezasına karşı itiraz edilebilir veya iptal davası açılabilir. Cezaya itiraz, kararın tebliğini izleyen günden itibaren 7 gün içinde disiplin kuruluna yapılır. Devlet memuru disiplin cezasına karşı iptal davası ise kararın tebliğini izleyen günden itibaren 60 gün içinde idare mahkemesinde açılır.

Disiplin cezasına karşı itiraz edilmişse ilgili disiplin kurulu 30 gün içinde kararını verir. Disiplin kurulu, itirazı yerinde görürse memura verilen ceza hafifletilebilir veya tamamen kaldırılabilir. Fakat değerlendirme sonucunda, memurun cezasının ağırlaştıracak bir karar verilemez.

Memura verilen disiplin cezasına karşı, iptal davası açmadan önce disiplin kuruluna itiraz edilebilir. Bu durumda, iptal davası açma süresi durur. Örneğin, cezanın memura tebliğ edildiği günü izleyen 3. günde itiraz edilmişse iptal davası açma süresi durur. İdareden ret cevabı alınırsa veya idare 30 gün sessiz kalarak zımni rette bulunursa bunu izleyen günden 57 gün içinde dava açılabilir. 

Disiplin cezasına karşı iptal davası açılır ve idare mahkemesi memura verilen cezayı iptal ederse cezanın bütün sonuçları ortadan kalkar. Bu durumda, memurun sicilinden disiplin cezasına ilişkin kayıtlar silinir.

Disiplin cezalarına karşı itiraz ve iptal davası süreçleri yürütülürken disiplin soruşturmasındaki usulsüzlükler ortaya konulmalıdır. Verilen cezanın orantısız olması halinde, bu durum hukuki zeminde ileri sürülmelidir. Bu noktada, uzman idare hukuku avukatından destek almakta yarar vardır.

Memur Kınama Cezası Zamanaşımı Süresi

Memur kınama cezası zamanaşımı süresi, disiplin soruşturması için 1 ay ve ceza verilmesi için 2 yıldır. Bu sürelerin geçmesiyle memur disiplin cezası zamanaşımına uğrayacak ve memur hakkında disiplin cezası verilemeyecektir.

Disiplin cezası gerektiren eylemin öğrenildiği tarihten itibaren 1 ay içinde disiplin soruşturmasına başlanmadığı takdirde, disiplin cezası verme yetkisi zamanaşımına uğrar. Eylemin işlendiği tarihten itibaren 2 yıl içinde disiplin cezası verilmediği takdirde de disiplin cezası verme yetkisi zamanaşımına uğrar.

Memura Verilen Kınama Cezasına Karşı İptal Davasında Yetkili ve Görevli Mahkeme

Memura verilen kınama cezasına karşı iptal davasında yetkili ve görevli mahkeme, disiplin cezasının alan memurun görevli bulunduğu yerdeki idare mahkemesidir. Farklı bir mahkemede dava açılması halinde, yetkisizlik yahut görevsizlik kararı verilir. Bu durum, dava sürecinin uzamasına sebep olur. Bu nedenle mahkeme doğru tespit edilmelidir.

Memur Kınama Cezasının İptali Davası İstinaf ve Danıştay Aşaması

Memur kınama cezasının iptali davasının reddedilmesi halinde, istinaf yoluna başvuru açıktır. Disiplin cezası alan memur, ilk derece mahkemesinin verdiği kararın yeniden incelenmesi için istinaf mahkemesine başvurabilir.

İstinaf dilekçesi, kararın tebliğini izleyen 30 gün içinde kararı veren idare mahkemesine sunulur. Bunun üzerine dosya, istinaf mercii olan bölge idare mahkemesine gönderilir. Bölge idare mahkemesinin vereceği karar ise kesindir. Bu karara karşı temyiz için Danıştaya başvurulamaz.

Sonuç

Memura kınama cezasının verildiği durumlarda, cezaya mutlaka süresinde itiraz edilmeli ve iptal davası açılmalıdır. İtiraz ve dava sürecinde ise gerek usul işlemleri gerekse hukuki argümanların ileri sürülmesi bakımından süreç dikkatle yürütülmelidir. Bu noktada, uzman idare hukuku avukatına danışarak adım atılması sağlıklı olacaktır.