Soybağının Reddi Davası

Soybağının reddi davası, baba ile çocuk arasında kurulan soybağının ortadan kaldırılmasını sağlar. Bu dava türü sıkça görülmekle birlikte davanın önemli sonuçları bulunmaktadır. Özellikle miras hukuku ve nüfus bilgileri bakımından çeşitli değişiklikler gündeme gelir.

Soybağının Reddi Davası Nedir?

Soybağının reddi davası, baba ile çocuk arasında kurulan soybağının ortadan kaldırılmasıdır. Soybağının reddi, ancak dava yoluyla sağlanabilir.

Soybağının reddine ilişkin düzenleme, TMK 286 hükmünde aşağıdaki gibi yer almaktadır.

“Koca, soybağının reddi davasını açarak babalık karinesini çürütebilir. Bu dava ana ve çocuğa karşı açılır. Çocuk da dava hakkına sahiptir. Bu dava ana ve kocaya karşı açılır.” 

Babalık karinesi, evlilik birliği içinde doğan çocuğun babasının koca olduğu yönünde öngörülen kabuldür. Bunun çürütülmesi ve söz konusu ilişkinin ortadan kaldırılması için soybağının reddi davası açılabilir.

Soybağının Reddi Davasını Kimler Açabilir?

Soybağının reddi davasını kural olarak koca ve çocuk açabilir. Fakat bazı şartların varlığı halinde kocanın altsoyu, anne ve babası ya da baba olduğunu iddia eden kişinin de dava açma hakkı bulunmaktadır.

Kocanın Soybağının Reddi İstemli Dava Açma Hakkı

Kocanın, soybağının reddi istemli dava açma hakkı mevcuttur. Bu davayı açma hakkı kişiye sıkı sıkıya bağlı haktır. Dolayısıyla koca, hukuken kısıtlı olsa bile yasal temsilcisinin onayını almadan davayı açabilir.

Koca bu davayı, çocuğun doğduğu veya annenin başka bir erkekle cinsel ilişkide bulunduğunu öğrendiği tarihten başlayarak 1 yıl içerisinde açmalıdır. Aksi takdirde dava hakkı ortadan kalkar.

Çocuğun Soybağının Reddi İstemli Dava Açma Hakkı

Soybağının ortadan kaldırılması için dava açma imkanına sahip olan bir diğer kişi ise çocuktur. Çocuğa, kendisiyle soybağı ilişkisi kurulan kişinin babası olmadığını ileri sürebilmesi için dava açma hakkı tanınmıştır.

Çocuğun dava açma hakkı, kocanın dava açmasından bağımsızdır. Çocuk ergin olduktan sonra kısıtlanmış olsa bile yasal temsilcisinin rızası aranmadan bu davayı açabilir. 

Ergin olmayan çocuğun bu davayı açabilmesi içinse çocuğa kayyım atanmaktadır. Kayyım, atama kararının kendisine tebliğinden başlayarak 1 yıl içinde davayı açmalıdır. Ayrıca, çocuğun davayı açmadan ölmesi halinde soybağının reddi davası açma hakkı sona erer.

Diğer İlgililerin Soybağının Reddi İstemli Dava Açma Hakkı

Soybağının ortadan kaldırılması için dava açma hakkı, belirli koşulların gerçekleşmesi halinde diğer ilgili kişilere de verilmiştir. Bu kişiler; kocanın altsoyu, annesi, babası ve bunlar dışında baba olduğunu iddia eden kimsedir.

İlgili kişilerin dava açması için dava açma süresinin geçmesinden önce kocanın ölmesi ya da gaip olduğuna ilişkin karar verilmesi veya sürekli olarak ayırt etme gücünden yoksun kalması gerekir. Bu durumlardan birinin gerçekleşmesini takip eden 1 yıl içinde dava açılmalıdır.

DİKKAT: Kocanın çocuğu kabul edip dava açma süresi sona ermeden ölmesi, gaipliğine karar verilmesi ya da ayırt etme gücünden sürekli olarak yoksun kalması halinde, ilgililer dava açma hakkına sahip olamayacaktır.

Soybağının Reddi Davası Kime Karşı Açılır?

Soybağının reddi davasını koca açarsa dava anne ve çocuğa karşı açılır. Çocuğun açacağı davada ise anne ve koca davalı olarak gösterilir. Davayı kocanın annesi, babası veya altsoyu açacaksa davalı olarak anne ve çocuk gösterilir. Baba olduğunu iddia eden kişi tarafından davanın açılması halinde ise davalı olarak anne, çocuk ve koca davalı tarafta yer alır.

Dava sürecinde çocuğun henüz ergin olmaması halinde, mahkemece çocuğun dava sürecini yürütmesini sağlamak adına bir kayyım atanır. Çocuğun veya annenin ölmüş olması durumunda ise bunlardan sağ kalanı ile birlikte ölenin mirasçılarına da dava açılması gerekir. Davalı taraf olarak tüm bu kişiler dilekçede yer almalıdır.

Soybağının Reddi Davası Dava Açma Süresi

Soybağının redi davası dava açma süresi, koca için çocuğun doğduğu ya da annenin gebe kaldığı sırada başka bir erkekle ilişkide bulunduğunun öğrenildiği tarihten başlayarak 1 yıldır.

Çocuk ise soybağının reddi davasını ergin olduğu tarihten başlayarak 1 yıl içerisinde açmalıdır. Ergin olmayan çocuğa atanacak kayyımın, atama kararının kendisine tebliğ tarihinden başlayarak 1 yıl içerisinde soybağının reddi davasını açması gerekir.

Diğer ilgililer ise çocuğun doğumunu ve kocanın ölümünü, ayırt etme gücünü sürekli olarak kaybettiğini ya da hakkında gaiplik kararını alındığını öğrenmelerinden başlayarak 1 yıl içerisinde soybağının reddi davasını açabilir.

Dava Açma Süresinin Uzaması

Soybağının reddi davasının süresinde açılamadığı hallerde, gecikme haklı bir nedene dayanıyorsa 1 yıllık hak düşürücü süre bu durumun ortadan kalktığı tarihte işlemeye başlar. Dava açma süresinin uzamasını gerektirecek haklı nedenlere örnek olarak kocanın ayırt etme gücünü geçici olarak kaybetmesi, ağır hastalıktan dolayı tedavi altına alınması, cezaevinde olması, yurtdışında çalışması, karantina altında olması gösterilebilir.

DİKKAT: Soybağının reddedilmesi davası usul eksikliğinden dolayı reddedilirse ve bu sırada dava açma süresi sona ererse davacı, 60 günlük ek süre içerisinde davasını yeniden yöneltebilir. (TBK m.158)

Soybağının (nesebin) reddi davasını açarken yahut süreci yürütürken herhangi bir usul işleminde eksiklik yahut hata gösterilmemelidir. Aksi takdirde, dava sürecinin uzaması veya çeşitli masrafların artması söz konusu olabilir. Bu durumlarla karşılaşmamak adına, uzman aile hukuku avukatından destek almakta fayda vardır.

Soybağının Reddi Davasında Deliller ve İspat

Soybağının reddi davasında ispat konusu bakımından, çocuğun evlilik sırasında anne rahmine düşmesi ve evlenmeden önce veya ayrılık sırasında anne rahmine düşmesi gibi farklı durumlar bulunmaktadır.

Çocuğun Evlilik Sırasında Anne Rahmine Düşmesi Halinde İspat

Evlilik devam ederken ya da evliliğin sona ermesinden itibaren 300 gün içerisinde doğan çocuğun babası koca olarak kabul edilir. Buna babalık karinesi denilmektedir. Bu karine gereği, kocanın baba olmadığını iddia eden davacı bunu ispatlamalıdır.

Soybağının reddi için açılan davada, davacı babalık karinesini çürütebilmek için iki şekilde hareket edebilir. İlk yol davacı kocanın, annenin gebe kaldığı dönemde cinsel birliktelik yaşamalarının imkansız olduğunu kanıtlamasıdır. Bunun dışında, çocuğun doğumuna koca ile gerçekleştirilen cinsel birlikteliğin neden olmadığının kanıtlanması halinde de babalık karinesi çürütülebilir.

Evlenmeden Önce veya Ayrılık Sırasında Anne Rahmine Düşme Halinde İspat

Soybağının reddine karar verilebilmesi için çocuğun evlilik öncesinde veya ayrı yaşama sırasında anne rahmine düştüğünün kanıtlanması yeterli kabul edilir. 

Bu konuya ilişkin örnek olarak çocuk evlenmeden başlayarak 180 gün geçmeden dünyaya gelirse anne rahmine evlilik öncesi düşmüş sayılır. Bu durumunda kanıtlanması ve aksi yönde ispat yapılamaması durumunda soybağının reddine ilişkin karar verilmesi söz konusu olabilir.

Çocuğun anne rahmine evlilik öncesi ya da ayrı yaşama sırasında düşmüş olması durumunda, gebe kalma döneminde anne ile kocanın cinsel ilişkide bulunduğu hususunda inandırıcı kanıtlar bulunuyorsa babalık karinesi geçerliliğini korur.

Soybağının Reddi Davasında Kan ve DNA Testi

Soybağının reddi davasında baba ile çocuk arasındaki soybağının bulunup bulunmadığını ispatlamak için başvurulabilecek yollardan biri de tıbbi inceleme yöntemlerinin kullanılmasıdır. Bu yöntemler, kan ve DNA testidir.

Konuya ilişkin olarak TMK 284/1-b ve HMK 292/1’de aşağıda belirtilen düzenlemeler yapılmıştır.

“Taraflar ve üçüncü kişiler, soybağının belirlenmesinde zorunlu olan ve sağlıkları yönünden tehlike yaratmayan araştırma ve incelemelere rıza göstermekle yükümlüdürler. Davalı, hâkimin öngördüğü araştırma ve incelemeye rıza göstermezse, hâkim, durum ve koşullara göre bundan beklenen sonucu, onun aleyhine doğmuş sayabilir.” 

“Uyuşmazlığın çözümü bakımından zorunlu ve bilimsel verilere uygun olmak, ayrıca sağlık yönünden bir tehlike oluşturmamak şartıyla, herkes, soybağının tespiti amacıyla vücudundan kan veya doku alınmasına katlanmak zorundadır. Haklı bir sebep olmaksızın bu zorunluluğa uyulmaması hâlinde, hâkim incelemenin zor kullanılarak yapılmasına karar verir.”

Soybağının Reddi Davasının Sonuçları

Mahkemece soybağının (nesebin) reddine ilişkin karar verilmesi halinde, çocuk ile koca arasındaki soybağı ilişkisi son bulur. Fakat çocuk ile anne arasındaki soybağında herhangi bir değişikliğin olması söz konusu değildir.

Soybağının reddine ilişkin hükmün kesinleşmesiyle birlikte, çocuk ile koca arasındaki soybağı ilişkisi çocuğun doğumundan itibaren ortadan kalkar. Bu durumda çocuk, kocanın soyadını taşıyamaz ve mirasçısı olamaz. 

Soybağının reddi kararının geçmişe etkili olmasından ötürü kocanın çocuğa karşı yapmış olduğu bakım ve eğitim harcamalarının karşılama yükümlülüğü ve nafaka yükümlülüğü de son bulur. Ayrıca çocuk için daha önceden yapılan harcamalar, anneden ve çocuk ile soybağının kurulması halinde biyolojik babadan istenebilir. Fakat bu masrafların çocuktan istenmesi mümkün değildir.

Soybağının Reddi Davası Ne Kadar Sürer?

Soybağının reddi davası, ortalama 1 ila 1.5 yıl sürer.

Bu süre, mahkemenin iş yoğunluğuna ve tıbbi testlerin sonuçlanma süresine göre değişebilir. Ayrıca ilk derece mahkemesinin kararına karşı istinaf yoluna gidilmesi halinde, davanın sonuçlanma süresi uzayabilir. Fakat dava dilekçesinin doğru ve eksiksiz bir şekilde hazırlanması ve davanın iyi bir şekilde takip edilmesi durumunda, sürecin daha kısa sürede tamamlanabilmesi mümkündür.

Soybağının (Nesebin) Reddi Davası Görevli ve Yetkili Mahkeme

Soybağının (nesebin) reddi davasında görevli mahkeme aile mahkemesidir. Aile mahkemesinin bulunmadığı yerlerde ise asliye hukuk mahkemesi, aile mahkemesi sıfatıyla görevli olmaktadır.

Yetki bakımından ise taraflardan birinin dava ya da çocuğun doğumu sırasındaki yerleşim yeri mahkemesi yetkilidir. Sonuç olarak dava, davacının veya davalının davanın açıldığı zamandaki ya da çocuğun doğum zamanındaki yerleşim yeri aile mahkemesinde açılır. 

DİKKAT: Soybağının reddi davası ile nüfus kaydının düzeltilmesi davası birbiriyle karıştırılmaktadır. Bunun sonucunda görevli mahkemenin belirlenmesi hususunda hataya düşülmekte ve davalar yanlış mahkemelerde açılmaktadır. Nüfus kaydının düzeltilmesi davasında görevli mahkeme, soybağının reddi davasında olduğu gibi aile mahkemesi değil, genel bir mahkeme olan asliye hukuk mahkemesidir.

Soybağının Reddi Davası İstinaf Ve Yargıtay Süreci

Aile hukukuna konu olan davalarda, aile mahkemesinin vermiş olduğu kararlara karşı istinaf yoluna gidilebilir. Dolayısıyla davadan olumsuz sonuç alan taraf, istinaf yoluna başvurabilir.

İstinafa başvuru süresi, aile mahkemesinin kararının tebliğinden itibaren 2 haftadır. İstinaf dilekçesi, kararın veren mahkemeye verilir. Sonrasında uyuşmazlığı inceleyecek olan istinaf mercii ise bölge adliye mahkemesidir.

İstinaf başvurusundan da olumsuz sonuç alan taraflar, temyiz mercii olan Yargıtay’a gidebilir. Bu konu,  HMK 362/1-d hükmünde şöyle düzenlenmiştir:

“Soybağına ilişkin sonuçlar doğuran davalar hariç olmak üzere, nüfus kayıtlarının düzeltilmesine ilişkin davalarla ilgili kararlar hakkında temyiz yoluna başvurulamaz.”

Temyiz süresi, istinaf mahkemesince verilen nihai kararın taraflara tebliğinden itibaren 2 haftadır. Temyiz dilekçesi bölge adliye mahkemesine verilecek olup dosyayı Yargıtay karara bağlar.

Tanıma Öncesi Soybağının Reddi Davası

Evlilik dışı doğan çocuğun hukuken tanınarak soybağı ilişkisinin kurulabilmesi için çocuğun başka bir erkekle soybağı ilişkisi bulunmaması gerekir.

Bu konu, TMK 295/3 hükmünde şu şekilde düzenlenmiştir:

“Başka bir erkek ile soybağı bulunan çocuk, bu bağ geçersiz kılınmadıkça tanınamaz”

Hükümde belirtilen soybağını geçersiz kılma işlemi, soybağının (nesebin) reddi davası açılarak sağlanabilir. Dolayısıyla, bu süreç işletilmeden hukuken tanıma işlemi yapılamaz. Tanıma konusuyla ilgili bilinmesi gereken tüm hususlar, “evlilik dışı doğan çocuğun tanınması” yazımızda yer almaktadır.

Soybağının Reddi Davası Dilekçe Örneği

Soybağının reddi davası dilekçesini hazırlarken HMK’da düzenlenen usuli hükümlerin dikkate alınması gerekir. Buna göre; dilekçede bulunması zorunlu olan unsurlar yer almalı, netice ile istem açıklanmalı ve dilekçeye eklenmesi gereken deliller eklenmelidir.

Eğer dilekçede bulunması gereken herhangi bir unsur eksikse ve bunun telafisi mümkünse hakim eksikliğin tamamlanması için 1 haftalık ek süre verir. Bazı eksiklik ve yanlışlıklar ise davanın aleyhe sonuçlanmasına yol açabilir. Bu noktada, “soybağının reddi davası dilekçe örneği” yazımızda dilekçe örnekleri verilip dilekçe hazırlarken dikkat edilmesi gerekenlere değinilmiştir.

Sonuç

Soybağının reddi davası, oldukça karmaşık ve teknik hukuk bilgisi gerektiren bir dava türüdür. Özelikle delillerin mahkemeye sunulması ve sürecin takibi, son derece önemlidir. Dolayısıyla, soybağının reddi davası konusunda uzman aile hukuku avukatından hukuki yardım almakta büyük fayda bulunmaktadır.