Çalışma İzni Muafiyeti
Çalışma izni muafiyeti, çalışma izni almaksızın Türkiye’de çalışma, çoklu giriş çıkış yapma ve ikamet hakkı veren belgedir. Bu belge yalnızca ilgili Yönetmelikte belirtilen kişilere, başvuru yapılması yoluyla tesis edilir.
İçindekiler
Çalışma İzni Muafiyeti Nedir?
Çalışma izni muafiyeti, ilgili kanunda sayılan nitelikleri taşıyan kişilere, çalışma izni almaksızın Türkiye’de çalışma, çoklu giriş çıkış yapma ve ikamet hakkı veren belgedir. Çalışma izni muafiyeti, başvuruda bulunan yabancı kişi gruplarına göre ayrı ayrı sürelerle, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından verilir.
6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu 3. maddesinde çalışma izni muafiyeti şöyle açıklamaktadır:
“Çalışma izni muafiyeti: Bakanlıkça resmî bir belge şeklinde düzenlenen ve geçerlilik süresi içinde yabancıya Türkiye’de çalışma izni almaksızın çalışma ve ikamet hakkı veren muafiyeti ifade eder.”
Hangi Yabancılar Çalışma İzninden Muaftır?
Çalışma izninden muaf tutulmak suretiyle Türkiye’de çalışma ve ikamet hakkını kullanabilecek kişiler, Uluslararası İşgücü Kanunu Uygulama Yönetmeliği madde 48’de sayılan kişilerdir. Bu kişilerin dışında, yapılan muafiyet başvuruları reddedilir.
Kanunun ve yönetmeliğin ilgili maddelerinde sayılan yabancı kişi grupları ve bu kişilere verilen muafiyet süreleri aşağıda açıklanmaktadır. Muafiyet kapsamında bulunmak direkt olarak çalışma veya ikamet hakkı vermez. Dolayısıyla bu kişilerin muafiyet başvurusunda bulunması gerekir.
Eğitim Sektörü ve Staj
Eğitim sektörü için çalışma izni muafiyeti alabilecek yabancılar şunlardır:
- Eğitim sektörü bünyesinde çalışan yabancılar,
- Aldığı eğitim sürecindeki zorunlu stajını Türkiye’de yapacak olan yabancılar,
- Uluslararası değişim programları bünyesinde Türkiye’ye gelip de çalışmak isteyen yabancı kişiler, eğitim sektörü muafiyet iznine başvurabilir.
Muafiyet başvurusunda bulunacak yabancı kişiler ve bu kişilere verilebilecek üst sınır muafiyet süreleri ise şunlardır:
- Üniversiteler, kamu kurum ve kuruluşları bünyesinde araştırmalar yapmak, sahip olduğu bilgi ve görgüyü artırmak amacıyla Türkiye’ye gelen kişilere, eğitim süresince çalışma muafiyeti verilir. Ancak, belirlenen eğitim süresinin 2 yılı aşamayacaktır.
- Türkiye’de, örgün eğitim programlarına kayıtlı olan ve bu program dolayısıyla, bir işverenin yanında mesleki eğitim stajı yapma zorunluluğu olan yabancı öğrencilere çalışma izni muafiyeti verilmektedir. Bu öğrenciler için muafiyet süresi, zorunlu staj süresi ile aynıdır.
- Türkiye ve yabancı ülkelerde bulunan üniversiteler arasında yapılan ve Yükseköğretim Kurulu tarafından onaylanan uluslararası öğrenci değişim programları kapsamında, staj yapacak olan yabancılar için muafiyet süresi 4 aydır.
- Uluslararası İşgücü Genel Müdürlüğü tarafından uygun görülen, IAESTE, AIESEC ve ERASMUS+ programları kapsamında Türkiye’de staj yapacak olan yabancılar da muafiyete sahiptir. Bu öğrenciler açısından belirlenen muafiyet süresi 12 aydır.
- TUS, DUS, YDUS kapsamında, tıpta ve diş hekimliğinde uzmanlık eğitimi alan yabancılara, alacakları uzmanlık eğitimi süresince muafiyet sağlanmaktadır.
- Türk- Japon Bilim ve Teknoloji Üniversitesi bünyesinde çalışacak yabancı personel, araştırma ve yöneticiler için iş sözleşmelerinin geçerlilik süresi boyunca muafiyet sağlanmaktadır.
Spor Sektörü
Spor sektörü, çalışma izni noktasında çeşitli muafiyetlerin verildiği bir diğer alandır. Bu alanda iş yapan ve Türkiye’de çalışmaya devam edecek kişilere, yaptıkları işin niteliğine uygun olacak şekilde çeşitli sürelerde muafiyet belgesi verilmektedir. Bu kişiler ve çalışma izni muafiyeti üst sınırı aşağıda yer almaktadır.
- Turnuvalar, olimpiyat oyunları, kış oyunları vb. sportif faaliyetler kapsamında çalışacak yabancılara muafiyet hakkı verilmiştir. Bu kişiler için muafiyet süresi en fazla 4 ay olacak şekilde düzenlenmektedir.
- Spor meşruhatlı vizesi ile Türkiye’ye gelen profesyonel yabancı sporcular, antrenörler, spor hekimleri, spor fizyoterapistleri, spor mekanik teknisyenleri, spor masözleri veya masörleri gibi spor elemanları hakkında da muafiyet düzenlenmektedir. Bu kişiler açısından, Gençlik ve Spor Bakanlığı veya Türkiye Futbol Federasyonunun olumlu görüş bildirmesi gerekmektedir. Verilecek muafiyet süresi, kişilerin spor federasyonları veya kulüpleri ile imzaladıkları sözleşmesinin süresi kadardır.
Turizm Sektörü
Turizm sektörü, dönemsel olarak Türkiye’de bulunacak yabancıların en yoğun olduğu sektörlerden biridir. Değişken tatil dönemlerinde, çalışma izni bulunmaksızın Türkiye’de çalışabilecek turizm sektörü çalışanları ve bu kişilere verilebilecek muafiyet süresinin üst sınırı aşağıda yer almaktadır.
- Tur operatörü olarak çalışan yabancılara, en fazla 8 ay olacak şekilde muafiyet alınabilir.
- Belgesi bulunan turizm işletmelerinin sınırları dışında faaliyette bulunacak fuar ve sirklerde çalışan yabancılar için, en fazla 6 ay süreli muafiyet belgesi verilebilir.
Tarım ve Hayvancılık Sektörü
Tarım ve hayvancılık faaliyetlerin yoğun olarak yapıldığı bölgelerde, yabancı işçilerin bu sektörde gündelik yahut dönemlik çalıştırılması oldukça sık karşılaşılan durumlardan biridir. Bu sektörde çalışan yabancı işçiler için tanınan muafiyet süresinin üst sınırı aşağıda yer almaktadır.
- Türkiye’de bulunan, Geçici Koruma ve Uluslararası Koruma kapsamındaki yabancılar hariç olmak üzere, Uluslararası İşgücü Genel Müdürlüğü tarafından belirlenen mevsimlik tarım ve hayvancılık işlerinde çalışacak yabancılara çalışma izninden muafiyet belgesi verilmektedir.
Yabancı Temsilciliklerin Bağlı Birimleri ve Uluslararası Kuruluşlar
Yabancı ülkelerin Türkiye’de bulunan temsilciliklerine bağlı olarak hizmet veren çeşitli kurumlarda görev alan yabancılar, çalışma izninden muaf tutulan yabancı çalışan gruplarından biridir. Kanunda sayılan bu kişilerin kimler olduğu ve çalışma izninden muaf olarak Türkiye’de çalışabilecekleri azami süreler şunlardır:
- Yabancı ülkelerin Türkiye’deki konsolosluklarına ve diplomatik temsilciliklerine bağlı olarak faaliyet gösteren okullarda, kültür kurumlarında ve din kurumlarında görevli olan yabancılar hakkında da muafiyet sağlanmaktadır. Bu kişiler açısından, belirlenen muafiyet süresi, en fazla görev süresi kadar belirlenmektedir.
- Yabancı ülkelerin Türkiye’deki konsolosluklarında ve diplomatik temsilciliklerinde çalışan; konsolosluk memuru, diplomatik kadro üyesi, konsolosluk hizmetlisi, idari ve teknik kadro üyesi, uluslararası memur ve idari ve teknik personellerin özel hizmetinde çalışan yabancılar hakkında da çalışma izninden muafiyet belgesi düzenlenmektedir. Bu muafiyet süresi, iş veya hizmet sözleşmesinin süresi kadar belirlenmektedir.
Bu kişiler adına yapılan muafiyet başvuruları, Dışişleri Bakanlığına yapılmaktadır. Dışişleri Bakanlığı tarafından yapılan değerlendirme sonucu, olumlu kabul edilen yabancıların başvuruları ilgili kuruma gönderilmektedir.
Diğer Başvuru Türleri
Yukarıda yer alan sektörlerin dışında, çeşitli sektörlerde ve çeşitli iş kollarında çalışan yabancılar adına muafiyet belgesi düzenlenebilmektedir. Bu yabancılar ve çalışma izni bulunmaksızın Türkiye’de çalışabilecekleri azami süreler şunlardır:
- İhracat veya ithalat faaliyetlerine konu oluşturan mal ve hizmetlerin kullanılmasına ilişkin eğitimlerin verilmesi amacıyla Türkiye’ye gelecek yabancılara en fazla 3 ay olacak şekilde muafiyet izni sağlanabilir.,
- ithal edilen teçhizatın montajı, onarımı, bakımı, kullanımına ilişkin eğitim verilmesi amacıyla Türkiye’ye gelecek yabancılara en fazla 3 ay olacak şekilde muafiyet izni sağlanabilir.
- Türkiye’de arızalanan araçların tamiri amacıyla Türkiye’ye gelecek yabancılara en fazla 3 ay olacak şekilde muafiyet izni sağlanabilir.
- Türk Uluslararası Gemi Siciline kayıtlı olan ve kabotaj hattı dışında çalışan gemilerde görevli olan yabancı gemi adamları için muafiyet belgesi düzenlenebilir. Bu kişiler açısından üst sınır, imzalanan iş veya hizmet sözleşmesinin süresidir.
- Bilimsel, kültürel ve sanatsal faaliyetler kapsamında çalışan yabancılar için muafiyet belgesi alınabilir. Bu kişiler açısından üst sınır 1 ay olarak belirlenmiştir.
- Askeri fabrika ve tersaneler ile Makina ve Kimya Endüstrisi Anonim Şirketi bünyesinde çalışmak için Türkiye’ye gelen yabancılar, bu muafiyetten iş sözleşmesi süresince yararlanabilir.
- Yurt dışında ikamet edip Türkiye’de çalışacak Türk soylu kişiler, 3 ay süresince bu muafiyet hakkından yararlanabilir.
- Anonim şirketlerin Türkiye’de ikamet etmeyen yönetim kurulu üyelerine bu muafiyet hakkı tanınmıştır. Bu kişiler için çalışma izni muafiyeti en fazla 3 aylık süre için talep edilebilir.
- Ekonomik, sosyo-kültürel, eğitim ve teknolojik alanlarda Türkiye’ye önemli hizmet sağlayacak kişilere 6 ay süre ile bu muafiyet türü verilir.
Aşağıda belirtilen kişiler için muafiyet süresi, bölünmek suretiyle kısım kısım kullanılabilir.
- Türk soylu yabancı kişilere sağlanan 3 aylık muafiyet süresi,
- Türkiye’den ihraç edilen ya da Türkiye’ye ithal edilen mal ve hizmetlerin kullanılmasına ilişkin eğitim amacıyla gelen kişilere sağlanan 3 aylık süresi,
- Türkiye’ye ithal edilen makine ve teçhizatın montajı, bakım ve onarımı, kullanımına ilişkin eğitiminin verilmesi veya teçhizatı teslim almak amacıyla gelen kişilere verilen 3 aylık muafiyet süresi, kısım kısım kullanılabilir.
Çalışma İzni Muafiyeti Başvurusu Nasıl Yapılır?
Çalışma izni muafiyet başvurusu, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının e-muafiyet uygulaması üzerinden yapılır. E-muafiyet üzerinden yapılacak çalışma izni muafiyeti konusunda, yurt dışından başvuruda bulunacak yabancılar ile yurt içinden başvuru yapacaklar açısından farklı bir prosedür bulunur.
Yurt içinden yapılan başvurularda, yabancının Türkiye’ye girişinden itibaren 30 gün içinde muafiyet başvuru yapılmalıdır.
Çalışma izninden muaf olmayan yabancılar genel çalışma izni yoluna başvurmalıdır. Bununla ilgili “yabancı çalışma izni” yazımızı okuyabilirsiniz.
Sisteme Giriş ve Gerekli Bilgilerin Girilmesi
Yurt dışından yapılacak başvurularda, yabancı, bulunduğu ülkedeki Türk dış temsilciliğine başvuruda bulunması gerekmektedir. Yapılan bu başvuruda, yabancı kişiye bir referans numarası verilir. Verilen bu referans numarası ile e-muafiyet sistemine giriş yapılır.
Yurt içinden yapılan başvurularda ise varsa sahip olunan yabancı kimlik numarası ile başvuru yapılır. Yabancı bu numaraya sahip değilse pasaport bilgileri ile sisteme giriş yapılır.
Sisteme giriş yaptıktan sonra yabancıya ait kişisel bilgiler sisteme girilir. Sonrasında gerekli belgelerin de yüklenmesiyle, sistem üzerinden kişinin önüne çıkan başvuru adımları takip edilir.
Çalışma İzni Muafiyeti Gerekli Belgeler
Çalışma izni muafiyeti için gerekli belgeler:
- Yabancıya ait biyometrik fotoğraf,
- Geçerli pasaport veya pasaport yerine geçen belge ve
- Eğitim ve varsa işyeri bilgileri ile bunlara ilişkin kanıtlayıcı belgelerdir.
Bu belgelerin e-muafiyet uygulaması üzerinden başvuru yapılırken sisteme yüklenmesi gerekir. Ayrıca, yabancının başvurduğu muafiyet türüne göre durumu kanıtlayıcı belgelerin de yüklenmesi zorunludur.
Harç Bedelinin Ödenmesi
Başvurunun olumlu değerlendirildiğine ilişkin bildirimle, gerekli ödemelerin süresi içinde yapılması gerektiği de iletilmektedir. Yapılacak ödemeler, değerli kağıt bedeli ve harç ücretidir. Bu ödemelerin, yabancıya gönderilen e-postadan itibaren 30 gün içinde tamamlanması gerekmektedir. Ödemelerin verilen sürede tamamlanmaması, başvurunun olumsuz sonuçlanmasına sebep olacaktır. Bu halde, başvurunun reddi kararına karşı itirazda bulunulamayacaktır.
Talep edilen muafiyet süresinin 3 aydan kısa olması halinde, harç bedeli ödenmemektedir. Ancak, muafiyet belgesinin basılması talep edilirse değerli kağıt bedeli tahsil edilir.
Çalışma izni muafiyetinin alınması sürecinde gerekli belgelerin temini ve mevzuatça belirlenen şartların karşılanması gerekir. Ancak, bu şartların karşılanması muafiyet belgesinin alınması için yeterli değildir. Ayrıca, gerekli başvuruların usulüne uygun şekilde yapılması gerekir. Bu gerekliliklerin yerine getirilmemesi halinde başvurular reddedilecektir. Bu anlamda sürecin başından itibaren alanında uzman bir yabancılar avukatına danışılması faydalı olacaktır.

Çalışma İzni Muafiyeti Ne Kadar Süre İçin Verilir?
Çalışma izni muafiyetleri, ilgili Yönetmelikte belirtilen üst sınırı aşmamak kaydıyla, başvuruda bulunan yabancı tarafından talep edildiği süre kadar verilmektedir. Çalışma izni muafiyet süresinin uzatılması başvurusu yapılamaz.
Çalışma İzni Muafiyeti Başvurusu Ne Kadar Sürede Sonuçlanır?
Çalışma izni muafiyeti başvurusu, yaklaşık olarak 30 gün içinde sonuçlanır.
Çalışma İzni Muafiyeti Başvurusu Masrafları
Çalışma izni muafiyeti başvurusu masrafları, değerli kağıt bedeli ve harcın ödenmesinden ibarettir. 2023 yılı itibariyle, değerli kağıt bedeli olarak 356 Lira ödenmektedir. Muafiyet sürelerine göre, çalışma izni muafiyet başvurusu harç bedelleri şunlardır:
- 1 sene veya daha az olan muafiyetler için 3090 TL,
- 1-2 sene arası olan muafiyetler için 6180 TL,
- 2-3 sene arası 9270 TL,
- 3-4 sene arası 12360 TL,
- 4-5 yıl arası 15450 TL’dir.
Ödenecek harç ve değerli kağıt bedellerinin, yabancı kişiye gönderilen e-postada yer alan kodlar ile bankaların ilgili hesaplarına ya da online ödeme kanalları ile ayrı ayrı ödenmesi gerekmektedir. Yeniden kart bastırılması durumunda, daha önceden ödenen başvuru harcının yarısı oranında harç bedelinin ilgili hesaba yatırılması gerekmektedir.
DİKKAT: 3 aydan kısa süreli çalışma izni muafiyetleri harca tabi değildir. Ayrıca çalışma izni muafiyeti belgesinin talep edilmemesi halinde değerli kağıt bedeli ödemeye de gerek yoktur.
Çalışma İzni Muafiyeti Başvurusunun Reddi, Redde Karşı İtiraz ve İptal Davası
Çalışma izni başvurusu, bakanlık tarafından yapılan değerlendirme sonucu başvuru şartlarının taşınmaması halinde reddedilmektedir. Uluslararası İşgücü Kanunu Uygulama Yönetmeliği madde 52’ye göre çalışma izni muafiyeti başvurusu ret sebepleri şunlardır:
- Muafiyet kapsamında olmayan yabancılar tarafından yapılan,
- Uluslararası işgücü politikasına aykırı olan,
- Milli güvenlik, kamu düzeni ya da genel sağlık açısından Türkiye’de çalışmasında sakınca görülen yabancılar tarafından yapılan,
- Hakkında sınır dışı etme kararı bulunan yabancılar tarafından yapılan,
- Türkiye’ye girişlerine izin verilmeyecek yabancılar tarafından yapılan,
- Sahte veya yanıltıcı belgelerle yapılan,
- Mevzuatta sadece Türk vatandaşlarına özgülenen işler için yapılan,
- Türkiye Cumhuriyeti’nin tanımadığı ya da diplomatik ilişkisi olmayan ülke vatandaşları tarafından yapılan, (Ancak Dışişleri Bakanlığı’nın uygun görüşü alınması halinde bu kişilerin muafiyet başvurusu kabul edilebilir.)
- Başvurunun yurt içinden yapılması halinde yabancının Türkiye’ye giriş yapmasından itibaren 30 gün içinde yapılmayan,
- 6735 Sayılı Kanun veya bu Kanunun uygulama yönetmeliğine aykırı olarak yapılan, başvurular reddedilir.
Yapılan başvurulara ilişkin ret kararı ve kararın neden reddedildiğine ilişkin ayrıntılı gerekçe, yabancının e-muafiyet sistemine kayıtlı e-posta adresine gönderilmektedir. Yabancı kişi, ret kararının tebliğinden itibaren 30 gün içinde e-muafiyet sisteminde yer alan “Eylemler” sekmesindeki “Redde İtiraz Başvurusu Yap” sekmesinden, ret kararına karşı itiraz yoluna başvurulabilir.
Yabancı kişi itirazda bulunulabileceği gibi, ret kararının tebliğini izleyen günden itibaren 60 gün içinde, doğrudan iptal davası da açılabilir. Eğer önce itiraz edilmişse, itiraz reddedildiği durumda da iptal davası açma hakkı bulunur.
İtiraz ve iptal davasına ilişkin süreler, başvuru prosedürü ve detaylı bilgiler “çalışma izni reddi” başlıklı makalede yer almaktadır.
Ret Kararından Sonra Yeniden Başvuru İmkanı
Çalışma izni muafiyeti başvurusunun reddedilmesi halinde, yeniden başvuru yapılabilmektedir. Ancak, yeniden başvuru için başvurunun reddinden itibaren 12 ay bekleme süresi öngörülmüştür.
Sınır ötesi hizmet sunucuları ve ithalat, ihracat faaliyetlerinde kullanılan malların kullanımı için Türkiye’ye gelecek kişiler açısından bu süre 6 aydır.
Çalışma İzni Muafiyetinin İptali ve İptaline İtiraz
Çalışma izni muafiyeti, iptal sebepleri Uluslararası İşgücü Kanunu Uygulama Yönetmeliği madde 56’da belirlenmiştir. İlgili yönetmeliğe göre çalışma izni muafiyeti iptali sebepleri şunlardır:
- Muafiyet belgesi alan yabancının 6 ay içinde Türkiye’ye giriş yapmaması,
- Yabancının pasaport ya da pasaport yerine geçen belgesinin geçerlilik süresinin olmaması,
- Yabancının kanuna aykırı olarak çalıştığının tespit edilmesi,
- Başvuruda sunulan bilgi ve belgelerin sahte yahut yanlış olduğu hususunun sonradan tespit edilmesi,
- Yabancının, Türkiye’ye girişine izin verilmeyecek ya da vize verilmeyecek kişilerden olması yahut yabancı hakkında verilmiş sınır dışı kararının olması,
- Yabancının Türkiye’de çalışmasının; milli güvenlik, kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından sakıncalı olduğunun bildirilmesi,
- Yabancının çalışmasının herhangi bir sebeple sona ermiş olması, çalışma izni muafiyeti iptali sebepleridir.
Bunun yanında, sistem üzerinde yer alan “Eylemler” sekmesine, muafiyeti sonlandırma talebi ve talebe ilişkin gerekçeyi içeren dilekçenin yüklenmesi ile de yabancı tarafından muafiyet izni iptal edilebilir.
Muafiyet belgesinin iptali durumunda başvurulabilecek hukuki yollar itiraz ve iptal davası yollarıdır. Söz konusu itiraz ve iptal davası yolları için belirlenen usul, yukarıda açıklanan muafiyet başvurusunun reddi ile aynıdır.
Çalışma izni muafiyetinin iptalinin söz konusu olması halinde muafiyet belgesinin, iznin iptaline ilişkin bildirimden itibaren 15 gün içinde Bakanlığa iade edilmesi gerekmektedir.
Sonuç
Çalışma izni muafiyeti belgesi almak için mevzuatta belirlenen şartlara sahip olmak ve belirlenen usule uygun şekilde başvuru yapmak gerekir. Dolayısıyla başvuru yapılmadan önce gerekli şartlar dikkatli incelenmelidir. Ayrıca, gerekli belgelerin temini ve usuli işlemlere de dikkat edilmelidir. Aksi halde başvurunun reddi gündeme gelecektir. Bu anlamda sürecin etkin ve hızlı şekilde yönetilmesi için alanında uzman bir yabancılar avukatına danışmak faydalı olacaktır.