Devlet Memuru Uyarma Cezası ve İptali

Uyarma cezası alan memur hakkında, görevinde ve davranışlarında dikkatsiz ve özensiz hareket ettiği gerekçesiyle disiplin işlemi uygulanır. Devlet memuru, uyarma cezasının haksız olduğunu düşünüyorsa karara karşı itiraz edebilir veya iptal davası açabilir. Özellikle memurun savunmasının alınmaması ve soruşturma usullerine riayet edilmemesi gibi durumlarda, cezanın iptal edilmesi mümkündür.

Devlet Memuru Uyarma Cezası Nedir?

Devlet memuru uyarma cezası, memura görevinde ve davranışlarında daha dikkatli olması gerektiğinin yazı ile bildirildiği en hafif disiplin cezasıdır. 

Memura uyarma cezası, yetkili disiplin amiri tarafından verilir. Disiplin amirinin, uyarı cezasını gerektiren durumun öğrenildiği tarihten itibaren 1 ay içinde disiplin soruşturması başlatması gerekir. Bu süre aşılırsa artık disiplin cezası verilemez.

Uyarma Cezası Verilmesi Gereken Disiplin Suçları

Uyarma cezası verilmesi gereken disiplin suçları DMK m.125’te sayılmıştır. İlgili hükümde düzenlenen disiplin suçları şunlardır: 

• Verilen emir ve görevlerin tam ve zamanında yapılmasında, görev mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esasların yerine getirilmesinde, görevle ilgili resmi belge, araç ve gereçlerin korunması, kullanılması ve bakımında kayıtsızlık göstermek veya düzensiz davranmak,
• Özürsüz veya izinsiz olarak göreve geç gelmek, erken ayrılmak, görev mahallini terk etmek,
• Kurumca belirlenen tasarruf tedbirlerine riayet etmemek,
• Usulsüz müracaat veya şikâyette bulunmak,
• Devlet memuru vakarına yakışmayan tutum ve davranışta bulunmak,
• Görevine veya iş sahiplerine karşı kayıtsızlık göstermek veya ilgisiz kalmak,
• Belirlenen kılık ve kıyafet hükümlerine aykırı davranmak,
• Görevin işbirliği içinde yapılması ilkesine aykırı davranışlarda bulunmak, uyarma cezası verilmesi gereken disiplin suçlarıdır.

DMK kapsamında, uyarma cezası dışında çeşitli disiplin cezaları ve bunlara neden olabilecek fiiller de düzenlenmiştir. Tüm memur disiplin cezaları ve bunların iptaline ilişkin yürütülecek süreçler, “memur disiplin cezaları” yazımızda yer almaktadır.

Devlet Memuru Uyarma Cezası Soruşturması Aşamaları

Devlet memuru uyarma cezası soruşturma aşaması; ihbar, denetim, şikayet ya da bir başka şekilde durumun yetkili amire iletilmesi ile başlar. Yetkili amirin değerlendirmesi sonucunda, bir soruşturmacı belirlenir. Yetkili amir, soruşturmayı kendisi yapabilir veya başka bir memuru soruşturma görevlisi olarak belirleyebilir.

Soruşturmada, konu ile ilgili deliller toplanır ve soruşturma dosyasına eklenir. Sonrasında soruşturmaya konu olayla ilgili memur bilgilendirilir ve savunması alınır. Memurun savunmasının alınması için 7 günden az olmayacak şekilde makul süre verilmelidir. Memur bu süre içinde savunma yapmazsa savunma hakkından vazgeçmiş sayılır.

Anayasa m.129/1 uyarınca, memurlara savunma hakkı tanımadan disiplin cezası verilemez. (D.12.D., E.2016/8889, K. 2017/127.) Bu kapsamda Danıştayın da usulüne uygun tebligat yapılmadan ve savunma alınmadan disiplin cezası verilmesini durumunda işlemin iptaline hükmettiği görülmektedir. (D.3, T.17/02/2011, E.2007/1846, K.2011/6,)

Soruşturmacı, yukarıda belirtilen usulü takip ettikten sonra dosyayı tamamlar. Sonrasında disiplin cezası vermeye yetkili amire gönderir. İlgili kurul veya yetkili amir ise kendisine gönderilen dosya içeriğini değerlendirerek karar verir. Eğer memurun eylemi ayrıca TCK’da suç olarak tanımlanmışsa memur hakkında disiplin soruşturması yanında ceza soruşturması da başlatılabilir.

Uyarma cezası için karar verecek olan disiplin amiri, soruşturmanın tamamlanmasından itibaren 15 gün içinde karar vermek zorundadır. Verilen karar, memura tebliğ edilecektir.

Soruşturma evresinde memurların haklarını bilmesi son derece önemlidir. Danıştayın bir kararında, memurların soruşturma aşamasındaki hakları ve dikkat etmesi gereken hususlar belirtilmiştir. (D.12.D., E.2015/1975, K.2017/3074) İlgili karara göre soruşturma aşamasında dikkat edilecekler, aşağıda liste halinde verilmiştir.

• Bağımsız ve üst veya denk görevde olan bir soruşturmacı atanması, 
• Tanık ve soruşturulanın ifadelerinin alınması, 
• İfade alınmadan kişiye haklarının ve soruşturma konusunun bildirilmesi, 
• Delillerin araştırılması, 
• Soruşturma sonucunda bir rapor hazırlanması,
• Raporun ilgili makama sunulması, 
• Soruşturmayı yapan kişi ile soruşturmada elde edilen delilleri değerlendirecek kişi veya kurulların ayrı olması, 
• Yasal süre içerisinde isnat olunan fiiller bildirilerek sanığın savunmasının alınması hususları, memurların soruşma aşamasında haklarını koruyan hukuki güvencelerdir.

Ayrıca önem arz eden bir husus daha bulunmaktadır. Hakkında soruşturma yapılan memur ile aralarında husumet bulunduğu bilinen bir kişinin soruşturmacı olarak atanması mümkün değildir.

Soruşturma aşamaları tamamlandıktan sonra, disiplin amiri tarafından karar verilir. Karar sonucunda memura haksız ceza verilmiş veya soruşturma sürecinde yukarıda belirtilen haklar çiğnenmiş olabilir. Bu durumlarda memur, verilen cezaya karşı itirazda bulunabileceği gibi iptal davası da açabilir. Bu imkanlar, aşağıda detaylı şekilde açıklanmıştır.

Disiplin Soruşturması Yapılamayacak Durumlar

Disiplin soruşturması yapılamayacak durumlar, Adalet Bakanlığının 17/1 sayılı Genelgesi kapsamında düzenlenmiştir. İlgili genelde uyarınca, aşağıdaki durumlarda disiplin soruşturması süreci işletilemez.

• İddianın somut delillere dayanmıyor olması veya belirsiz ve yetersiz nitelik taşıması,
• İhbar veya şikayette, başvurucunun adı ve soyadının, imzasının ve adresinin yer almaması,
• Daha önceden ilgili fiilden ötürü soruşturma yapılmış ve mevcut durumda yeni bir gelişme gerçekleşmemiş olması,
• Soruşturmaya konu olayın, kanun yollarına başvurulmasını gerekli kılacak unsurlar içermesi,
• İhbar veya şikayetin, akıl hastalığı nedeniyle vesayet altına alınmış kişiler hakkında olması halinde, memur hakkında disiplin soruşturması süreci işletilemez.

Belirtilen durumların varlığına rağmen memur hakkında disiplin soruşturması başlatılırsa memur buna itiraz edebilir. Bu durumda idareye yöneltilecek ihbar ve şikayetler de dikkate alınamaz.

Disiplin Soruşturmasının Sonuçları

Disiplin soruşturması sonucunda verilen disiplin cezası, gerekçeleriyle birlikte memura tebliğ edilir. Akabinde, disiplin cezası memurun özlük dosyasına işlenir. Yapılan soruşturma neticesinde, memura ceza verilmemesine de hükmedilebilir.

Memur, kendisine verilen uyarma cezasının uygulanmasından itibaren 5 sene geçmesinden sonra, atamaya yetkili amire başvurarak cezanın özlük dosyasından silinmesini isteyebilir. Özlük dosyasından cezanın silinmesi istemi, yetkili amir tarafından yapılacak değerlendirme sonucunda karara bağlanır.

Memur Uyarma Cezasının İptali Sebepleri

DMK kapsamında belirlenen usullere aykırı işlem yapılarak verilen disiplin cezalarının iptali gerekir. Memur uyarma cezasının iptal edilebileceği durumlar şunlardır:

• Memura, savunmasını yapması için süre verilmemesi yahut 7 günden kısa bir süre verilmesi,
• Disiplin soruşturması yapılmadan ceza verilmesi,
• Disiplin amiri ile soruşturma sürecini yöneten soruşturmacının aynı kişi olması,
• Soruşturmaya başlanması ve karar verilmesine ilişkin belirlenen zamanaşımı sürelerine uyulmaması,
• Disiplin cezası verilmesine gerekçe oluşturan fiil ve haller ile verilen cezanın uyumlu olmaması.

Bu durumların varlığında, verilen ceza kendiliğinden iptal olmamaktadır. Cezanın memura tebliğinden itibaren, kanuni süreler içinde idareye itiraz ve iptal davası yolarına başvurmak gerekir. Yapılan başvurunun yetkili makamlar tarafından kabul edilmesi halinde, özlük dosyası yeniden düzenlenecektir.

Memur Uyarma Cezasına İtiraz ve İptal Davası

Memur uyarma cezasına karşı itiraz edilebilir veya iptal davası açılabilir. Memur uyarı cezasına karşı itirazlar, kararın tebliğinden itibaren 7 gün içinde ilgili disiplin kuruluna yapılır. Memur uyarı cezasına karşı iptal davası, kararın tebliğini izleyen günden itibaren 60 gün içinde idare mahkemelerinde açılır.

Memur uyarı cezasına karşı itiraz edilmişse itiraz mercii 30 gün içinde kararını verir. İtiraz kabul edilirse verilen ceza kaldırılır. İtiraz mercileri disiplin cezasını ağırlaştıracak nitelikte bir karar veremez.

İptal davası açmadan önce karara itiraz edilmişse dava açma süresi durur. Dava açma süresi, memura cezanın tebliğ edildiği günü izleyen günden itibaren 60 gündür. Örneğin, bu sürenin 5. gününde idareye itiraz edilmişse iptal davası açma süresi durur. Sonrasında, idarece ret cevabı alınmasını veya idarenin sessiz kalarak zımni ret cevabı alınmasını izleyen günden itibaren dava açmak için 55 gün kalmış olacaktır.

Memur uyarı cezasına itiraz ve iptal davası süreçlerini yürütürken mutlaka sürelerin gözetilmesi gerekir. Ayrıca, dilekçelerde ileri sürülecek hususların da doğru hukuki zeminde sunulması gerekir. Bu konularda herhangi bir hata yapmamak ve olumlu sonuçlar alabilmek için uzman idare hukuku avukatına danışmakta yarar vardır.

İptal davası sonucunda memura verilen uyarı cezası iptal edilirse buna ilişkin kayıtlar memurun sicilinden silinir. Disiplin cezasına bağlı olarak ortaya çıkan başka sonuçlar varsa bunlar da ortadan kaldırılır.

Memur Uyarma Cezasının İptali Davası Ne Kadar Sürer?

Memur uyarma cezasının iptali, ortalama 1 yıl sürer.

Dava süresi, memurun itirazları ile idarenin savunmalarına ve somut olaya özgü diğer şartlara göre değişkenlik gösterebilir.

Memura Verilen Uyarma Cezasına Karşı İptal Davasında Yetkili ve Görevli Mahkeme

Memura verilen uyarma cezasına karşı iptal davasında yetkili ve görevli mahkeme, disiplin cezasının alan memurun görevli bulunduğu yerdeki idare mahkemesidir.

İptal davasının farklı bir mahkemede açılması halinde, yetkisizlik yahut görevsizlik kararı verilir. Bu durum, dava sürecinin uzamasına sebep olur. Dolayısıyla, açılacak davada yetkili ve görevli mahkemenin doğru tespit edilmesi oldukça önemlidir.

Memur Uyarma Cezası Zamanaşımı Süresi

Memur uyarma cezası zamanaşımı süresi, disiplin soruşturmasına başlanması için 1 ay ve ceza verilmesi için 2 yıldır. Bu sürelerin geçmesiyle ceza zamanaşımına uğrayacak ve memur hakkında disiplin cezası verilemeyecektir.

Uyarma cezası gerektiren eylemin öğrenilmesinden tarihten itibaren, 1 ay içinde disiplin soruşturmasına başlanmalıdır. Aksi takdirde, disiplin cezası verme yetkisi zamanaşımına uğrar. Ayrıca, eylemin işlendiği tarihten itibaren 2 yıl içinde disiplin cezası verilmediği takdirde, disiplin cezası verme yetkisi zamanaşımına uğrar.

Memur Uyarma Cezasının İptali Davasında İstinaf ve Danıştay Aşaması

Memur uyarı cezasının iptali davasında, istinaf yoluna başvurulması mümkündür. İdare mahkemesinde verilen kararın memura tebliğinden itibaren 30 gün içinde istinaf incelemesi talep edilebilir. İstinaf incelemesinin yapılacağı mahkeme, bölge idare mahkemeleridir. Bölge idare mahkemesinin kararına karşı ise temyiz mercii olan Danıştay’a başvurulamaz.

Sonuç

Memura uyarma cezası verildiğinde, cezaya mutlaka süresinde itiraz edilmesi veya iptal davası açılması gerekir. Aksi halde, cezanın kaldırılması mümkün olmayacaktır. İtiraz ve iptal davası sürecinde ise cezanın hukuka aykırılığı konusunda doğru ve yeterli hukuki gerekçelerin tespiti son derece önemlidir. Bu noktada, alanında uzman idare hukuku avukatına danışmakta fayda vardır.