Türk Vatandaşlığından Çıkma

Türk vatandaşlığından çıkma, başka ülkelere yerleşen Türk vatandaşlarının o ülke vatandaşlığına geçmek için araştırdığı konuların başında gelir. Buna ilişkin süreç işletilerek gerekli adımlar atılırsa kişi artık Türk vatandaşlığından çıkmış olur.

Türk Vatandaşlığından Çıkma Şartları

Türk vatandaşlığından çıkma, 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 25. maddesinde düzenlenmiştir. Türk vatandaşlığından çıkma izni isteyenlerin sağlaması gereken bazı şartlar vardır. Bu şartlar da aynı hükümde belirtilmiştir.

TVK m. 25 uyarınca, Türk vatandaşlığından çıkma şartları şunlardır: 

• Ergin ve ayırt etme gücüne sahip olmak, 
• Yabancı bir devlet vatandaşlığını kazanmış olmak veya kazanılacağına ilişkin inandırıcı belirtiler taşıyor olmak,
• Herhangi bir suç veya askerlik hizmeti nedeniyle aranan kişilerden olmamak,
• Herhangi bir mali veya cezai tahdit altında bulunmamak gibi şartlar aranır.

Sayılan şartların tümü başvurucuda mevcut olmalıdır. Bu şartlara dair detaylı izah, aşağıda başlıklar halinde sıralanmıştır. Söz konusu şartların sağlanıp sağlanamadığını değerlendirip talebi karara bağlayacak olan başvuru mercii ise İçişleri Bakanlığıdır.

Ergin ve Ayırt Etme Gücüne Sahip Olmak

Türk vatandaşlığından çıkma izni talep edebilmek için ergin ve ayırt etme gücüne sahip olma şartı aranır. Çünkü vatandaşlıktan çıkma, kişinin hayatının devamını etkileyebilecek önemli bir husustur. Kişinin ergin ve ayırt etme gücüne sahip olup olmadığı hususu, TMK hükümlerine göre belirlenir. Bu hükümler aşağıda belirtilmiştir.

TMK m. 11:

“Erginlik 18 yaşın doldurulmasıyla başlar. Evlenme kişiyi ergin kılar.”

Yukarıdaki hüküm uyarınca, 17 yaşını dolduran kişi velisinin rızasıyla evlenebilir. 16 yaşını dolduran kişi ise mahkeme kararıyla evlenebilir. Bu şekilde yapılan evlilikler, kişiyi ergin hale getirir. Sonradan evlilik ortadan kalksa bile erginlik devam eder.

TMK m. 12:

“15 yaşını dolduran küçük, kendi isteği ve velisinin rızasıyla mahkemece ergin kılınabilir.”

Ayırt etme gücü ise TMK m. 13 hükmünde şöyle düzenlemiştir:

“Yaşının küçüklüğü yüzünden veya akıl hastalığı, akıl zayıflığı, sarhoşluk ya da bunlara benzer sebeplerden biriyle akla uygun biçimde davranma yeteneğinden yoksun olmayan herkes, ayırt etme gücüne sahiptir.”

Yukarıda, ergin olmanın ve ayırt etme gücüne sahip olmanın koşulları belirtilmiştir. İlgili koşulları taşımayanlar, Türk vatandaşlığından çıkma başvurusu yapamaz.

Yabancı Bir Devlet Vatandaşlığını Kazanmış Olmak veya Kazanacağına İlişkin İnandırıcı Belirtiler Taşıyor Olmak

Türk vatandaşlığından çıkmanın bir diğer şartı, yabancı bir devlet vatandaşlığını kazanmış olmak ya da kazanacağına ilişkin inandırıcı belirtiler taşıyor olmaktır. Bu şart, Türk vatandaşlığından çıkma sonucu kişinin vatansız kalmasını önlemek amacıyla konulmuştur. Ayrıca bu şart içerisinde iki farklı imkan bulunmaktadır.

• Vatandaşlıktan çıkmak isteyen Türk vatandaşı, “herhangi bir neden” ile yabancı ülke vatandaşlığını kazanmış olmalıdır. Böylece, başka bir ülkenin vatandaşı olan kişi kendi isteğiyle Türk vatandaşlığından çıkabilir. 

• Türk vatandaşlığından çıkmak isteyen kişi, yabancı ülke vatandaşlığını henüz kazanmamış fakat kazanabileceğine dair inandırıcı belirtiler sunuyorsa “çıkma izin belgesi” ile vatandaşlıktan çıkabilir.

Yabancı ülkeden vatandaşlık kazanma noktasında inandırıcı belirtiden ne anlaşılması gerektiği merak edilebilir. Konuyla ilgili Yönetmelik m. 42/1-c hükmü şu şekildedir:

“Kişi, yabancı bir devlet vatandaşlığını henüz kazanmamış ise kazanmak istediği devlet vatandaşlığına kabul edileceğine ilişkin teminat belgesinin onaylanmış örneği.”

Teminat belgesi dışında, yabancı ülkenin yetkilileri tarafından verilen, vatandaşlığın kazanılabileceğini gösteren herhangi bir belge de yeterli kabul edilir. Bu belgelere şunlar örnek verilebilir. 

• Kişinin vatandaşlığına geçeceği devletin makamlarından verilmiş, o devletin vatandaşlığına kabul edileceğine dair belge, 
• Türk vatandaşı iken vatandaşlığına geçmek istediği ülkede oturmasına izin verildiğini gösteren belge, 
• O ülke vatandaşı kişiyle evli olduğunu ve bu durumun vatandaşlığa alınmada kolaylık sağlayacağını gösteren belge, kabul edilebilir.

Yukarıda sayılan belgeler örnek niteliğinde olup somut olayın koşullarına göre farklı belgeler sunulabilir. Dolayısıyla, başvurucunun vatandaşlığa kabul edilebilir nitelikte olduğunu gösteren herhangi bir belge, inandırıcı belirti niteliğindedir.

Herhangi Bir Suç veya Askerlik Hizmeti Nedeniyle Aranan Kişilerden Olmamak

Türk vatandaşlığından çıkmak isteyen kişilerin, herhangi bir suç ya da askerlik hizmeti nedeniyle aranan kişilerden olmaması gerekir. Dolayısıyla, başvurucunun herhangi bir suçtan aranıyor olması veya asker kaçağı olması halinde Türk vatandaşlığından çıkması söz konusu olmaz. 

Belirtilen düzenlemenin amacı, cezai yaptırımdan veya zorunlu askerlik hizmetinden kaçmak için vatandaşlıktan çıkılmasının önüne geçmektir.

Herhangi Bir Mâli ve Cezai Tahdit Altında Bulunmamak

Türk vatandaşlığından izin almak suretiyle çıkmanın son şartı, başvurucu hakkında herhangi bir mâli veya cezai tahdit bulunmamasıdır. Hakkında mâli veya cezai tahdit bulunan kişilere vatandaşlıktan çıkma izni verilmez. 

Mâli tahdit kavramından anlaşılması gereken, başvurucunun Devlete vergi borcunun olmasıdır. Cezai tahdit kavramı ise başvurucu hakkında ceza hukuku kapsamında verilen kararların vatandaşlıktan çıkmaya engel durum teşkil etmesiyle açıklanır.

Türk Vatandaşlığından Nasıl Çıkılır?

Türk vatandaşlığından izin almak suretiyle çıkma, yurt içinde valilik bünyesindeki il nüfus ve vatandaşlık müdürlüklerine, yurt dışında ise dış temsilciliklere başvuru yaparak sağlanır. İçişleri Bakanlığı, başvuruyu inceleyip karara bağlayacaktır.

Valiliğe ya da dış temsilciliğe yapılan başvurularda, hem gerekli şartların varlığı hem de belgelerin eksik olmaması önem arz eder. Başvuru anında idareye teslim edilmesi gereken bu belgeler aşağıda listelenmiştir.

• Vatandaşlıktan çıkma İsteğini belirten form dilekçe,
• 2 adet biyometrik fotoğraf, 
• Nüfus kayıt örneği (Başvuru makamınca sistemden alınır.)
• Kişi yabancı bir devlet vatandaşlığını kazanmış ise buna ilişkin belge, henüz kazanmamış ise kazanmak istediği devlet vatandaşlığına kabul edileceğine ilişkin teminat belgesinin onaylanmış örneği,
• Çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybeden ana veya babaya bağlı olarak işlem gören çocuk için diğer eşin muvafakat belgesi gerekir. Muvafakat edilmemesi halinde ise hâkim kararı istenir.  

Yukarıda belirtilen belgelerin yer aldığı dosya, karar verilmek üzere İçişleri Bakanlığına gönderilir. Bakanlığın yapacağı inceleme sonucunda, dosyada eksik olan belgeler varsa dosya tamamlatılır. Ardından EGM ve MSB’den arşiv araştırması yapılması istenir. Yapılan araştırmaların sonucu, Bakanlığa bildirilir.

Tüm incelemelerin sonucunda, aranan şartları taşıdığı anlaşılan kişilere Bakanlık kararı ile Türk vatandaşlığından çıkma izni verilir. Gerekli şartları taşımayanların talepleri ise Bakanlıkça reddedilir.

Türk vatandaşlığından çıkma başvurusunda, belgelerin eksiksiz olması gerekir. Ayrıca, diğer birtakım usul işlemlerine ve idari makamlarla olan belge trafiğine de dikkat edilmelidir. Herhangi bir ihmal gösterildiği takdirde, vatandaşlıktan çıkma izni alınamayacağı için yabancı devletin vatandaşı da olunamayabilir. Bu nedenle, mağduriyet yaşamamak adına uzman yabancılar avukatına danışmakta yarar vardır.

Türk Vatandaşlığından Çıkma İsteyene Verilen Belgeler

Türk vatandaşlığından çıkmak isteyen ve hakkında yapılan değerlendirme sonucunda gerekeli şartları taşıdığı belirlenen kişiye, iki tür belge verilebilir. Bu belgeler, Türk vatandaşlığından çıkma izin belgesi ve Türk vatandaşlığından çıkma belgesidir. Hangi belgenin hangi durumda verileceği ise aşağıda belirtilmiştir.

Türk Vatandaşlığından Çıkma İzin Belgesi

Türk vatandaşlığından çıkma izin belgesi, vatandaşlıktan çıkmak isteyen ama henüz yabancı ülke vatandaşlığını kazanmamış kişilere verilir. Bu belge, İçişleri Bakanlığınca başvuruları uygun bulunan kişiler için Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü tarafından düzenlenir. Çıkma izin belgesinin geçerlilik süresi, Bakanlığın karar tarihinden itibaren 2 yıldır. Bu süre bittikten sonra belge geçerliliğini kaybeder. 

Çıkma izin belgesini alan kişiler, belgenin geçerlilik süresi içerisinde yurt içinde ikamet edilen yer valiliğine, yurt dışında ise dış temsilciliklere yabancı devlet vatandaşlığını kazandıklarına dair bilgi ve belgeleri vermelidir.

Süresi içerisinde yabancı ülke vatandaşlığını kazanamamaları halinde, çıkma izin belgesi geçersiz hale gelir. 2 yıllık zaman zarfında başka ülke vatandaşlığı kazandığını yetkili makama gerekli belgelerle bildiren kişiye ise “çıkma belgesi” verilir.

DİKKAT: Çıkma izin belgesinin verilmesi, tek başına Türk vatandaşlığını etkilemez. Bu belge, geçerlilik süresi içerisinde yabancı ülke vatandaşlığı kazanılmadığında etkisini kaybeder. Bu durumda kişi, Türk vatandaşlığını muhafaza eder.

Türk Vatandaşlığından Çıkma Belgesi

Türk vatandaşlığından çıkma belgesi, çıkma talebinden bulunan başvurucuya, yabancı ülke vatandaşı olması ve gerekli şartları sağlaması halinde verilir. Çıkma belgesi, İçişleri Bakanlığınca talebi uygun görülenlere verilmek üzere Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü tarafından düzenlenir.

Çıkma belgesinin vatandaşlıktan çıkmak isteyen kişiye teslim edilmesiyle birlikte başvurucu Türk vatandaşlığını kaybeder.

Türk Vatandaşlığından İzin Almak Suretiyle Çıkmanın Sonuçları

Türk vatandaşlığından çıkan kişi, çıkma belgesini imza karşılığında teslim aldığı tarihten itibaren Türk vatandaşlığını kaybeder. Türk vatandaşlığını kaybeden kişilerin nüfus ve aile kütüklerindeki kayıtlar kapatılır.

Bu kişilerin seçme ve seçilme hakları, muaf araç ya da eşya ithal etme hakları ve askerlik yapma yükümlülükleri ortadan kalkar. Memuriyete girme imkanları da artık olmayacaktır. Fakat kamu kurum ve kuruluşlarında işçi, geçici ya da sözleşmeli personel olarak çalışmaları mümkündür. 

Türk vatandaşlığından çıkanlar için öngörülen mavi kart sistemi mevcuttur. Buna göre, yukarıda belirtilen birtakım hak ve yükümlülükler dışında bu kişiler, Türk vatandaşlarının sahip olduğu haklardan faydalanmaya devam eder. Mavi kartla ilgili detaylara yazının devamında değinilmiştir.

Türk Vatandaşlığından Çıkan Kişinin Eş ve Çocuklarının Durumu

Türk vatandaşlığından çıkma izni alarak çıkılması, başvurucunun eşinin vatandaşlığına tesir etmez. Dolayısıyla, eşin vatandaşlık durumuna etki eden herhangi bir durum söz konusu değildir. Fakat eş yabancıysa ve Türk vatandaşı olan eşine dayanarak vatandaşlık yahut ikamet izni almak istiyorsa bu imkan ortadan kalkar.

Türk vatandaşlığından çıkan kişinin reşit olmayan çocukları bakımından, çeşitli düzenlemeler bulunmaktadır. Bu düzenlemeler aşağıda belirtilmiştir.

• Türk vatandaşlığını birlikte kaybeden anne ve babanın çocuğu da Türk vatandaşlığını kaybeder.
• Anne veya babadan birisinin Türk vatandaşlığını kaybetmesi halinde, Türk vatandaşlığını kaybeden kişinin talepte bulunması ve diğer eşin de muvafakat etmesi kaydıyla çocuk ana veya babaya bağlı olarak Türk vatandaşlığını kaybeder. Muvafakat edilmemesi halinde ise hâkim kararına göre işlem yapılır. 
• Anne veya babadan birinin ölmüş olması halinde çocuk, Türk vatandaşlığını kaybeden anne veya babaya bağlı olarak Türk vatandaşlığını kaybeder.
• Türk vatandaşlığını kaybeden annenin evlilik birliği dışında doğan çocuğu, anasına bağlı olarak Türk vatandaşlığını kaybeder.

DİKKAT: Türk vatandaşlığının kaybı çocuğu vatansız kılacak ise çocuk, Türk vatandaşlığını muhafaza eder. Dolayısıyla, reşit olmayan çocuğun vatandaşlıktan çıkabilmesi için başka bir devletin vatandaşlığını kazanması gerekir. Reşit olan çocukların durumu ise anne babasının Türk vatandaşlığından çıkmış olmasından etkilenmez.

Türk Vatandaşlığından Çıkma Başvurusunun Reddine İtiraz ve İptal Davası

Türk vatandaşlığından çıkma başvurusunun reddi, çeşitli gerekçelerden kaynaklanabilir. Özellikle Kanun’da aranan koşulların sağlanamaması, belgelerde eksiklik olması veya başvuru sürecinin usulüne uygun biçimde yürütülmemesi halinde, başvuru reddedilebilir.

Türk vatandaşlığından çıkma başvurusunun reddine karşı idareye itiraz edilebileceği gibi idare mahkemesinde iptal davası da açılabilir. Kararın başvurucuya tebliğini izleyen günden itibaren 60 gün bu hukuki imkanlara başvurulabilir. Kişi dilerse itiraz yolunu deneyerek bundan sonuç almadığı takdirde iptal davası açabilir. Dilerse bunun yerine doğrudan iptal davası açmayı da tercih edebilir.

İdareye itiraz yolu tercih edildiği takdirde, Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğüne itirazda bulunulur. İtiraz makamı, 30 gün içerisinde bir işlem yapmalıdır. İdarenin bu 30 gün içerisindeki tutumuna ve vereceği karara göre başvurucunun yapabilecekleri, aşağıda sıralanmıştır.

• İdare itiraza olumlu cevap vermişse Türk vatandaşlığından çıkma başvurusu kabul edilir ve gerekli belgeler düzenlenir.
• İdare itirazı yerinde görmeyip reddederse 60 günlük idari dava süresi itirazdan dolayı durmuş olacağından ötürü, 60 günün kalan kısmında iptal davası açılabilir.
• İdare 30 gün boyunca herhangi bir cevap vermezse itiraz reddedilmiş sayılır. Bu durumda, 60 gün içerisinde idare mahkemesinde iptal davası açılabilir.

Yukarıda da vurgulandığı üzere, başvurunun reddine karşı öncelikle itiraz yoluna gidilirse 60 günlük süre, iptal davası açma imkanı bakımından donar. İtiraz sonuçsuz kaldıktan sonra ise 60 günün kalan kısmı işlemeye başlar ve bu süre zarfında dava açılabilir.

İdare mahkemesi, Türk vatandaşlığından çıkma başvurusunun ret işlemini hukuka uygun görürse davayı reddeder. Bu durumda, karara karşı istinaf yoluna gidilebilir. İstinaf talebi, kararın tebliğini izleyen günden itibaren 30 gün içerisinde, kararı veren mahkemeye sunulur. Dosya, istinaf kurumu olan bölge idare mahkemesi tarafından incelenir ve kesin karara bağlanır. İstinaf mahkemesinin kararına karşı ise temyiz yoluna gidilemez.

İdareye itiraz ve idare mahkemesinde iptal davası süreçleri, pek çok detay barındıran karmaşık prosedürler içermektedir. Dolayısıyla, atılacak her bir adımın önemli olduğu ifade edilmelidir. Bu noktada, konunun tüm yönleriyle ele alındığı “Türk vatandaşlığı başvurusunun reddine itiraz ve iptal davası” yazımıza göz atmanızda yarar vardır.

Mavi Kart

Mavi Kart, doğumla Türk vatandaşlığını kazanıp çıkma izniyle Türk vatandaşlığından ayrılan kişiler ve bu kişilerin 3. dereceye kadar alt soyuna (çocuğu, torunu, torunun çocuğu), bazı istisnalar haricinde Türk vatandaşlarına tanınan haklardan aynen yararlanmasını sağlayan belgedir.

Bu kart, özellikle çifte vatandaşlık hakkı bulunmayan ülkelerde yaşayan Türk vatandaşlarının olumsuz etkilememesini sağlar. Bu düzenlemeyle, yabancı ülke vatandaşlığını kazanan Türk vatandaşlarının Türkiye ile organik bağlarının kopmaması amaçlanmıştır.

Mavi kart sahipleri, bazı istisnalar dışında Türk vatandaşlarına tanınan haklardan aynen yararlanabilir. Bu istisnalardan ilki, seçme ve seçilme hakkıdır. Bir diğeri, muafen araç ve ev eşyası ithal etme imkanıdır. Bunların dışında, mavi kart sahipleri askerlik yükümlülüğüne tâbi değillerdir.

Mavi kart sahibi kişiler, bir kadroya dayalı kamu hukuku rejimine tabi olarak asli ve sürekli kamu hizmeti görevlerinde bulunmazlar. Dolayısıyla bu kart sahibi kişiler, devlet memuru olamazlar. Ancak kamu kurum ve kuruluşlarında, sözleşmeli veya geçici personel olarak çalışabilirler.

Yukarıda belirtilen sınırlamalar dışında mavi kart sahibi kişiler Türk vatandaşlarına tanınan haklardan aynen yararlanmaya devam eder. Dolayısıyla, Mavi kart sahipleri Türkiye’ye giriş yapmak, burada ikamet etmek, çalışmak, mal edinmek gibi haklar bakımından herhangi bir sınırlamaya tâbi değildir.

Mavi kart sahibi olmak isteyen kimseler, bu yönde talepte bulunmalıdır. Bu kimselere, özel bir kimlik numarası verilir. T.C. kimlik numarasının gerekli olduğu noktalarda bu kimlik numarası kullanılır.

Mavi kartlıların tekrar Türk vatandaşlığına geçme imkanı, yabancı kişilere göre çok daha kolaydır. Kanun’da bunun için özel ve pratik bir usul öngörülmüştür. Buna dair detaylara, konunun tüm yönleriyle ele alındığı “mavi kartlıların Türk vatandaşlığına geçmesi” yazımızdan erişebilirsiniz. Ayrıca, Türk vatandaşlığına geçiş imkanı tanıyan bütün durumların izah edildiği “Türk vatandaşlığı nasıl kazanılır” yazımıza da göz atabilirsiniz.

Sonuç

Türk vatandaşlığından çıkma, sıkı şekil şartlarının olduğu ve teknik hukuki bilgi gerektiren karmaşık bir süreçtir. Bu süreçte başvuru şartlarının sağlanmamış olması ya da itiraz ve iptal davası aşamalarında idari usullere uyulmaması halinde, başvurucu bakımından çeşitli mağduriyetlerin yaşanması söz konusu olabilir. Bu tür mağduriyetler yaşamamak için ise uzman yabancılar avukatından hukuki yardım almakta fayda vardır.