Deport Kararı (Sınır Dışı Edilme) Nasıl Kaldırılır?

Deport kararı (sınır dışı edilme) yabancı uyruklu kişilerin birtakım yükümlülüklerini veya gerekli hukuki işlemlerini yerine getirmemesi durumunda Türkiye’den gönderilmesi işlemidir. Hakkında deport kararı verilen yabancı, kararının kaldırılması için idare mahkemesinde iptal davası açabilir veya meşruhatlı vizeye başvurabilir. Ayrıca, yabancı hakkında idari gözetim kararı da bulunuyorsa, idari gözetim kararının kalkması için sulh ceza hakimliğine başvurulmalıdır.

Deport Nedir?

Deport, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu 54. maddesinde belirtilen hususları ihlal eden yabancılar hakkında ilgili Valiliklerce sınır dışı kararı verilmesidir. Deport (sınır dışı edilme) kararı, değerlendirme ve hüküm verme aşamaları dahil bütün süreç 48 saat içinde tamamlanır. 

YUKK m.54’te belirtilen ve yabancı kişinin deport yani sınır dışı edilmesine neden olacak durumlar şunlardır:

• 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun sınır dışı edilme başlıklı 59. maddesi kapsamında,  sınır dışı edilmesi gerektiği değerlendirilen kişiler,
• Terör örgütü yöneticisi, üyesi, destekleyicisi veya çıkar amaçlı suç örgütü yöneticisi, üyesi veya destekleyicisi olanlar,
• Türkiye’ye giriş, vize ve ikamet izinleri için yapılan işlemlerde gerçek dışı bilgi ve sahte belge kullananlar, 
• Türkiye’de bulunduğu süre zarfında geçimini meşru olmayan yollardan sağlayanlar, 
• Kamu düzeni veya kamu güvenliği ya da kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlar, 
• Vize veya vize muafiyeti süresini 10 günden fazla aşanlar veya vizesi iptal edilenler, 
• İkamet izinleri iptal edilenler, 
• İkamet izni bulunup da süresinin sona ermesinden itibaren kabul edilebilir gerekçesi olmadan ikamet izni süresini on günden fazla ihlal edenler, 
• Çalışma izni olmadan çalıştığı tespit edilenler, 
• Türkiye’ye yasal giriş veya Türkiye’den yasal çıkış hükümlerini ihlal edenler ya da bu hükümleri ihlale teşebbüs edenler,
• Hakkında Türkiye’ye giriş yasağı bulunmasına rağmen Türkiye’ye geldiği tespit edilenler, 
• Uluslararası koruma başvurusu reddedilen, uluslararası korumadan hariçte tutulan, başvurusu kabul edilemez olarak değerlendirilen, başvurusunu geri çeken, başvurusu geri çekilmiş sayılan, uluslararası koruma statüleri sona eren veya iptal edilenlerden haklarında verilen son karardan sonra bu Kanunun diğer hükümlerine göre Türkiye’de kalma hakkı bulunmayanlar, 
• İkamet izni uzatma başvuruları reddedilenlerden, 10 gün içinde Türkiye’den çıkış yapmayanlar, 
• Uluslararası kurum ve kuruluşlar tarafından tanımlanan terör örgütleriyle ilişkili olduğu değerlendirilenler,. 
• Bu listenin (2.), (5.) ve (11.) maddeleri kapsamında oldukları değerlendirilen uluslararası koruma başvuru sahibi veya uluslararası koruma statüsü sahibi kişiler hakkında, uluslararası koruma işlemlerinin her aşamasında sınır dışı etme kararı alınabilecektir.

Hakkında Deport (Sınır Dışı) Kararı Verilemeyecek Olan Kişiler

Yabancı kişi hakkında deport kararı (sınır dışı edilme) alınamayacak durumlar, YUKK m.55’te sayılmıştır. Kanuna göre, deport kararı (sınır dışı edilme) verilemeyecek durumlar ve kişiler şunlardır:

• Sınır dışı edileceği ülkede ölüm cezasına, işkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya muameleye maruz kalacağı konusunda ciddi emare bulunanlar, 
• Ciddi sağlık sorunları, yaş ve hamilelik durumu nedeniyle seyahat etmesi riskli görülenler,
• Hayati tehlike arz eden hastalıkları için tedavisi devam etmekte iken sınır dışı edileceği ülkede tedavi imkânı bulunmayanlar, 
• Mağdur destek sürecinden yararlanmakta olan insan ticareti mağdurları, 
• Tedavileri tamamlanıncaya kadar, psikolojik, fiziksel veya cinsel şiddet mağdurları hakkında deport kararı (sınır dışı edilme) verilemeyecektir.

Bununla birlikte, aşağıda liste halinde verilen kişiler hakkında, resmi kurumlarca deport kararı alınmayacak, ancak yine de bu kişilerin ülkeyi terk etmesi gerekecektir.

• Mevcut vizesi veya oturma izni iptal edilenler ile vize yahut çalışma izni süresi biten yabancılardan, sınır kapılarına 10 gün içinde ülkeden çıkış yapmak için gelenler,
• İkamet izni başvurusu reddedilen ve geçerli vize süresi ile Türkiye’de bulunanlar,
• İkamet izni süresi dolan ve 10 gün içinde geçerli mazereti olmamasına rağmen ülkeyi terk etmeyen yabancılardan, ülkeyi terk etmek üzere kendiliğinden sınır kapılarına gelenler,
• İkamet izni uzatma başvurusu reddedilen ve 10 gün içinde Türkiye’den çıkış yapmayan yabancılardan, çıkış yapmak üzere kendiliğinden sınır kapılarına gelenler,
• Uluslararası koruma başvurusunu geri çeken yabancılardan, dava hakkından feragat ettiğini ve gönüllü olarak ülkesine dönmek istediğini yazılı şekilde beyan edenler yahut Kanunun diğer hükümlerine göre Türkiye’de kalma hakkı bulunanlar,
• Mahkemece kesin karar verilene kadar, Uluslararası koruma başvuru sahiplerinden kabul edilemez başvuru ve hızlandırılmış değerlendirme çerçevesinde yargı yoluna başvuranlar, hakkında deport kararı alınmayacaktır.

Deport (Sınır Dışı Edilme) Süreci Nasıl İlerler?

Deport (sınır dışı) süreci, deport (sınır dışı) edilme kararının yabancıya veya yasal temsilcisine ya da avukatına tebliğ edilmesiyle başlar. Sonrasında kişi hakkında idari gözetim kararı alınmışsa, geri gönderme merkezine gönderilir. İdari gözetim kararı bulunmuyorsa, yabancının Türkiye’yi terk etmesi için 15 günden az olmamak üzere 30 güne kadar süre tanınır. Bu süre içinde ülkeyi terk etmeyenler hakkında da idari gözetim kararı verilecektir. 

Bununla birlikte, eğer ki yabancı kişi durumun farkında olarak ülkeyi terk etmek istediğini ilgili mercilere bildirmişse, yabancı kişinin hastaneye götürülerek sağlık muayenesi yapılır ve sınır dışı işlemlerinin tamamlanması için ilgili idari mercilerce harekete geçilir. 

Yukarıda belirtilen ilk aşamadan sonra süreç aşağıda belirtilen kronolojik listeye göre ilerleyecektir.

1. Deport kararı bulunan kişi bir hastaneye götürülerek sağlık muayenesi işlemleri tamamlanır. 
2. Yabancı kişi, bulunduğu yerin Göç İdaresi tarafından belirlenecek yere götürülmektedir.
3. Göç İdaresi tarafından belirlenen yerde, yabancı kişinin deport (sınır dışı) edilmesine dair evraklar tamamlanacaktır.
4. Gerekli evraklar ve işlemler tamamlandığında, yabancı kişi idari gözetim altına alınacak geri gönderme merkezine gönderilecektir. İstanbul ilinde hakkında idari gözetim kararı verilen kadınlar Silivri’de bulunan geri gönderme merkezine, erkekler ise Çatalca’da bulunan geri gönderme merkezine gönderilmektedir. 
5. Geri gönderme merkezine gönderilen yabancı kişiler, deport kararının kendilerine tebliğinden itibaren 7 gün içinde deport kararına karşı iptal davası açmamışlar ise resmi işlemler tamamlandığında deport (sınır dışı) edileceklerdir. 

Yukarıda belirtildiği üzere deport sürecinin başlatılması, yabancı kişi hakkında Türkiye’yi davet prosedürünün işletilmesi ya da idari gözetim kararı uygulanması ile olacaktır. Her iki durum aşağıda başlıklar halinde ayrıntılı şekilde açıklanmıştır. 

Türkiye’yi Terke Davet Prosedürü

Sınır dışı edilme kararı alınanlara (sınır dışı etme kararında belirtilmek kaydıyla) Türkiye’yi terk edebilmeleri için 15 günden az olmamak üzere 30 güne kadar süre verilir. Bu süre içerisinde yabancı kişinin ülkeden çıkması istenilir ve çıkış için gerekli işlemler yapılır. Eğer ki yabancı kişi, verilen sürede ülkeden ayrılmamışsa, bu kişi hakkında idari gözetim kararı verilir. 

Türkiye’yi terk etmesi için kendisine süre tanınan yabancı kişilere, hiçbir harca tabi olmayan “Çıkış İzin Belgesi” verilecektir. Ayrıca ilgili kurumun kararına bağlı olarak, Türkiye’yi terke davet edilenlerden, süresi içinde ülkeyi terk edenler hakkında giriş yasağı kararı alınmayabilir.

Aşağıdaki liste halinde belirtilmiş kişiler için Türkiye’yi terke prosedürü işletilmeyecek, ülkeyi terk için süre verilmeyecek ve haklarında idari gözetim kararı verilecektir.

• Kaçma ve kaybolma riski bulunanlar,
• Yasal giriş veya yasal çıkış kurallarını ihlal edenler,
• Sahte belge kullananlar,
• Asılsız belgelerle ikamet izni almaya çalışanlar veya aldığı tespit edilenler,
• Kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlar, hakkında Türkiye’yi terke davet prosedürü işletilemez.

Yukarıda sayılan durumların varlığı halinde Türkiye’yi terke davet prosedürü işletilmeyecek olanlar veya bu prosedür işletilse bile verilen sürede ülkeyi terk etmeyen yabancılar bulunabilir. Bu kişiler için de idari gözetim kararı uygulanacaktır. İdari gözetim kararına ilişkin süreç aşağıda ayrıntılı olarak izah edilmiştir. 

İdari Gözetim Kararı ve Karara İtiraz

İdari gözetim kararı, hakkında sınır dışı edilme kararı bulunan yabancılar için; kaçma ve kaybolma riski bulunanlarla, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlar ve kanunda belirtilenler hakkında uygulanan özgürlüğü kısıtlayıcı bir tedbir yöntemidir.

İdari gözetim kararına itiraz; idari gözetim altına alınan kişi, bu kişinin temsilcisi veya avukatı tarafından, Sulh Ceza Hakimliğine yapılır. Ancak söz konusu itiraz yoluna başvurmanın, idari gözetim uygulamasını ya da sınır dışı kararını durdurmayacağı veya kaldırmayacağı bilinmelidir. 

Bu sebeple, idari gözetim kararına itiraz edilirken, aynı zamanda sınır dışı kararına karşı iptal davası da açılması faydalı olacaktır. Zira, sınır dışı kararına karşı iptal davası açıldığında, yabancı kişi dava sonuçlanana kadar sınır dışı edilmeyecektir.

İdari gözetim kararına itiraz edilmesi ve bu itirazın olumlu sonuçlanması halinde, yabancı hakkında birtakım yükümlülüklerin getirilebilir. Bu kapsamda, uygulamada yabancı kişilere idari gözetim kararı yerine getirilebilecek alternatif yükümlülükler şunlardır:

• Belirli adreste ikamet etme,
• Belirli sürelerde İl Göç İdaresine giderek imza atma,
• Bildirimde bulunma,
• Aile temelli geri dönüş,
• Geri dönüş danışmanlığı,
• Kamu yararına ilişkin hizmetlerde gönüllü olarak görev alma,
• Teminat yatırma,
• Elektronik izlenme, alternatif yükümlülüklerdir.

İdari gözetim altına alınan kişi veya yasal temsilcisi ya da avukatı, idari gözetim şartlarının ortadan kalktığı veya değiştiği iddiasıyla yeniden Sulh Ceza Hâkimine başvurabilir.

Bu başlık altında idari gözetim kararı ve idari gözetim kararına yapılacak itiraz hakkında genel mahiyette bilgilere yer verilmiştir. Konu hakkında kapsamlı bilgilerin yer aldığı ve idari gözetim kararına itirazın tüm ayrıntılarıyla incelendiği “geri gönderme merkezinde idari gözetim kararına itiraz” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

Deport Kararını Kaldırma Yolları Nelerdir?

Deport kararını kaldırma yolları, karara karşı idare mahkemesinde iptal davası açmak veya yetkili kuruma müracaat ederek meşruhatlı vize almaktır.

İptal Davası ile Deport Kaldırma

Deport kararı, yabancı kişiye sınır dışı kararının tebliğ edilmesinden itibaren 7 gün içinde kararı veren valiliğinin bağlı olduğu idare mahkemesinde iptal davası açarak kaldırılabilir. Bu dava, sınır dışı kararını alan valilik aleyhine açılır.

Deport (sınır dışı) kararına karşı açılacak olan iptal davasını, mevzuatımıza göre mahkeme ise 15 gün içerisinde sonuçlandırmak zorundadır. Ancak uygulamada, iptal davasının 4-6 ay arasında sonuçlandırıldığı görülmektedir. Bununla birlikte mahkemece verilen karar kesindir. Yani bu karara karşı istinaf veya temyiz yoluna başvurulması mümkün değildir.

Deport (sınır dışı edilme) kararına karşı iptal davası açıldığında, yabancı kişi hakkında sınır dışı kararının icrası durmaktadır. Nitekim, bu şekilde idare mahkemesine dava açılması durumunda, mahkemeden karar çıkana kadar yabancı sınır dışı edilemeyecektir.

Yabancı kişi hakkında deport kararıyla birlikte idari gözetim kararı da verilmiş olabilir. Bu durumda yabancı deport işlemleri tamamlanıncaya kadar geri gönderme merkezinde tutulmaktadır. Bu halde, 7 günlük iptal davası açma süresinde mümkün olan en kısa sürede dava açılmalıdır. Zira, kişinin 7 günlük iptal davası süresi bulunsa da, uygulamada deport işlemleri tamamlanırsa iptal davası açılması beklenilmeden sınır dışı edilecektir. 

Anılan sebeplerden ötürü deport kararı kendisine tebliğ edilen yabancı kişinin en kısa sürede hukuki yollara başvurması gerekmektedir. Özellikle hakkında idari gözetim kararı da verilmişse, kişi geri gönderme merkezine yollanır ve işlemleri tamamlanırsa sınır dışı edilir. Bu kapsamda, telafisi olmayan olumsuz sonuçlarla karşılaşılmaması için sürecin başından itibaren alanında uzman bir yabancılar avukatına danışılması en faydalı yol olacaktır. 

Hakkında deport kararı alınan kişiye Türkiye’ye giriş yasağı getirecek tahdit kodu da konulacaktır. Deport kararına itiraz için açılacak olan davada tahdit kodunun kaldırılması da talep edilmelidir. Bu durum tahdit kodunun türüne göre farklılık gösterecektir.

Meşruhatlı Vize ile Deport Kaldırma

Meşruhatlı vize, Türkiye’ye giriş yasağı kararı verilen yabancılar için belirli durumlarda ve geçerli bir sebebe dayanarak Türkiye’ye giriş yapmasına imkan veren vize türüdür. Bu kapsamda, hakkında sınır dışı kararı verilen ve bu karar kapsamında idari para cezası verilen yabancıların, meşruhatlı vize ile özel amaçlar doğrultusunda Türkiye’ye giriş yapmasına imkan tanınır. 

Meşruhatlı vize alarak ülkeye giriş yapılması için başvurular, yurt dışında konsolosluklara veya büyükelçiliklere yapılır. Bir başka deyişle, Türkiye’ye giriş  yasağı bulunan yabancıların, Türkiye’ye giriş için hukuken geçerli ve makul sebepler sunularak T.C. dış temsilciliklerine meşruhatlı vize başvurusunda bulunmaları mümkündür.

Bu başlık altında meşruhatlı vize ile deport kaldırma hususu hakkında genel mahiyette bilgilere yer verilmiştir. Konu hakkında kapsamlı bilgi edinmek için, meşruhatlı vizenin alınması ve deport kararının kaldırılması işlemlerinin tüm ayrıntılarıyla incelendiği “meşruhatlı vize” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz. 

Deport Sorgulama

Deport sorgulama, Türk Konsolosluklarına başvurularak veya sınır kapılarına müracaat edilerek yapılır. Deport sorgulama işleminin bir avukat aracılığıyla yapılması da mümkündür. Avukat, yabancı kişi hakkında yapılan resmi işlemleri, ilgili kurumlar aracılığıyla öğrenir. 

Sonuç

Deport kararı (sınır dışı edilme) kaldırılması işlemi, ancak iptal davası açılarak durdurulabileceğinden, hakkında deport kararı verilen yabancı kişinin ivedi şekilde hareket geçmesi ve hukuki süreçleri başlatması gerekmektedir. Söz konusu süreçler, içerisinde hukuki anlamda pek çok usuli iş ve eylem barındırır. Ayrıca, bu konularda hata yapılması halinde sınır dışı edilme gibi geri dönüşü olmayan olumsuz sonuçlar doğabilecek olması sebebiyle alanında uzman bir yabancılar avukatına danışılması faydalı olacaktır.