İkamet İzninin İptali

İkamet izninin iptaline neden olan durumlar, ikamet izni türleri bakımından farklılık gösterir. İptal kararının kişiye tebliğ edilmesiyle birlikte, iptal sebebine göre hangi adımların atılması gerektiği gündeme gelecektir.

İkamet İzninin İptali Sebepleri

İkamet izninin iptali, başvuru sırasında sağlanan ikamet şartlarının sonradan ortadan kalkması halinde söz konusu olmaktadır. İkamet izni şartları sağlanmaya devam etmiyorsa bu durum idare tarafından tespit edildiği takdirde ikamet izni iptal edilir.

Her ikamet izni için söz konusu olan iptal nedenleri yanında, belli ikamet izinleri bakımından özel birtakım iptal nedenleri de bulunabilir. Bunların tümüne yazının devamında yer verilmiştir.

Ayrıca belirtilmesi gereken bir husus daha mevcuttur. İkamet izni almaya hak kazanan yabancı, eğer bu izni 6 ay içinde kullanmazsa ikamet izni geçerliliğini yitirecektir. Bu husus, YUKK m. 19/1 hükmünde şu şekilde düzenlenmiştir:

“İkamet izni, altı ay içinde kullanılmaya başlanmadığında geçerliliğini kaybeder.”

İkamet izni iptal edilen yabancı hakkında, 10 gün içerisinde ülkeyi terk etmediği takdirde sınır dışı etme kararı alınacaktır. Bu nedenle, herhangi bir mağduriyet yaşamamak adına sürecin dikkatle yürütülmesinde fayda vardır.

İkamet İzninin İptaline Sebep Olan Genel Şartlar

İkamet izninin iptaline neden olan genel birtakım sebepler bulunmaktadır. Bunların başvurucu sürecinde sağlanmaması halinde, başvuru reddedilecektir. Şartların sonradan ortadan kalkması halinde ise ikamet izninin iptali söz konusu olacaktır. Belirtilen bu şartlar, hemen her ikamet türü açısından geçerlidir. Söz konusu nedenler, aşağıda liste halinde belirtilmiştir.

• İkamet izni sahibinin pasaportu, pasaport yerine geçen belgesi, vize veya ikamet ya da çalışma izni olmaması yahut bunların sahte veya hileli şekilde elde edilmiş olması,
• İkamet izni sahibinin izin süresinin bitiminden itibaren en az 60 gün süreli pasaport veya pasaport yerine geçen belgenin bulunmaması,
• İkamet izni sahibinin Türkiye’ye girişi yasaklı kimselerden olması,
• İkamet izni sahibi yabancının, kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından sakıncalı görülmesi,
• İkamet izni sahibi yabancının, kamu sağlığını tehdit eden hastalıklardan birini taşıması,
• İkamet izni sahibi yabancının; Türkiye Cumhuriyeti’nin taraf olduğu anlaşmalar uyarınca, suçluların geri verilmesine esas olan suç veya suçlardan sanık olması ya da hükümlü bulunması,
• İkamet izni sahibinin Türkiye’de kalacağı süre boyunca geçerli olan sağlık sigortası bulunması,
• İkamet izni sahibi yabancının Türkiye’ye giriş, Türkiye’den geçiş veya Türkiye’de kalış amacına ilişkin haklı sebebi kalmaması,
• İkamet izni sahibi yabancının, Türkiye’de kalacağı süre boyunca yeterli olacak düzenli maddi imkânı bulunmaması,
• İkamet izni sahibinin, vize ihlalinden veya önceki alacaklardan doğan borcunu ödemeyi kabul etmemesi yahut mevcut durumda takip edilen borç ve cezalarını ödemeyi kabul etmemesi,
• İkamet izni sahibi yabancının, tutuklu veya hükümlü olarak cezaevinde yahut geri gönderme merkezinde bulunuyor olması,
• İkamet iznine başvuru sırasında aranan ve mevcut olan herhangi bir şartın sonradan ortadan kalkması hallerinde, ikamet izninin iptali söz konusu olacaktır.

Sayılan iptal nedenlerinin önemli bir bölümü, aslında ikamet izni başvuru sürecinde değerlendirilen ret nedenleridir. Fakat bu durumların sonradan ortaya çıkması halinde, bunlar birer iptal nedeni olarak gündeme gelecektir. Dolayısıyla; başvuru anında ve sonrasında, belirtilen kişi gruplarından olunmaması gerekir. Aksi takdirde ikamet izninin iptali gündeme gelecektir.

Yukarıda sıralanan genel iptal nedenleri; uzun dönem ikamet izni, insani ikamet izni ve insan ticareti mağduru ikamet izni hariç olmak üzere diğer tüm ikamet izinleri bakımından geçerli olacaktır. Belirtilen üç ikamet izni bakımından söz konusu olan özel iptal nedenleri, yazının devamında mevcuttur.

Kısa Dönem İkamet İzninin İptali Sebepleri

Kısa dönem ikamet izninin iptali sebepleri, YUKK ve ilgili Yönetmelik bünyesinde ele alınmıştır. Bu çerçevede düzenlenen iptal nedenleri, aşağıda sıralanmıştır.

• Kısa dönem oturma izni alınması için gerekli şartların sağlanmaması ya da bunların sonradan ortadan kalkması,
• Kısa dönem ikamet izninin, veriliş amacının dışında kullanıldığının tespit edilmesi,
• Yabancı kişi hakkında sınır dışı etme ya da Türkiye’ye giriş yasağı kararının alınması,
• Zorunlu kamu hizmeti, görev, eğitim veya sağlık nedenleri haricinde son 1 yıl içerisinde toplam 120 günden fazla süreyle yurt dışında kalınması hallerinde kısa dönem ikamet izni iptal edilecektir.

Kısa dönem ikamet izninin çeşitleri, şartları, bu izin türü için önem arz eden temel hususlar ve diğer birtakım detaylar; “kısa dönem oturma izni” yazımızda yer almaktadır.

Aile İkamet İzninin İptali Sebepleri

Aile ikamet izninin iptali sebepleri, YUKK m. 36 ve 37 hükümlerinde düzenlenmiştir. Bu iznin iptaline neden olan haller, aşağıda liste biçiminde sıralanmıştır.

• Aile ikamet izninin kazanılabilmesi için Kanun’da ve Yönetmelik’te aranan şartların sağlanmaması yahut bunlardan bir veya birkaçının sonradan ortadan kalkması,
• Aile ikamet izni şartları ortadan kalktıktan sonra kişiye kısa dönem ikamet izni verilmemesi,
• Kişi hakkında sınır dışı etme veya Türkiye’ye giriş yasağı kararı bulunması,
• Aile ikamet izninin, veriliş amacı dışında kullanıldığının tespit edilmesi,
• Zorunlu kamu hizmeti, görev, eğitim veya sağlık nedenleri haricinde son 1 yıl içinde toplam 180 günden fazla süreyle yurt dışında kalınması,
• Evliliğin, ikamet izni almak amacıyla yapıldığının tespit edilmesi durumlarında aile ikamet izni iptal edilecektir.

Aile ikamet izni, özellikle gerekli şartların sağlanması bakımından birçok ayrıntıya sahip bir konudur. Bu şartların sonradan ortadan kalkması iznin iptaline neden olduğu için ilgili hususlar önem arz etmektedir. Aile ikamet izninin başvuru şartları ve süreci, iznin kimler tarafından hangi çerçevede alınabileceği gibi önemli noktalar ve diğer detaylar; “aile oturma izni” yazımızda mevcuttur.

Öğrenci İkamet İzninin İptali Sebepleri

Öğrenci ikamet izninin iptali, başvuruda aranan geçerlilik şartlarının sonradan ortadan kalkması veya bunun dışında Kanun ve Yönetmelik’te özel olarak düzenlenen iptal nedenlerinin söz konusu olması halinde gündeme gelmektedir. YUKK m. 40 ve ilgili Yönetmelik kapsamında düzenlenen iptal nedenleri, aşağıda liste halinde ifade edilmiştir.

• Öğrenci ikamet izni için aranan şartlardan birinin veya birkaçının sağlanmaması veya sonradan ortadan kalkması,
• Öğrenimin sürdürülemeyeceği konusunda kanıtların ortaya çıkması,
• Öğrenci ikamet izninin, veriliş amacı dışında kullanıldığının belirlenmesi,
• İkamet izni sahibi hakkında, geçerli sınır dışı etme kararı verilmesi veya Türkiye’ye giriş yasağı koyulması hallerinde öğrenci ikamet izni iptal edilir.

Öğrenci ikamet izninin iptaline neden olan durumların tespit edilebilmesi için başvuru sürecinde aranan şartlar iyi bilinmelidir. Çünkü bunların sonradan ortadan kalkması, yukarıda belirtildiği üzere iptal nedenidir. Öğrenci ikamet izninin gerek şartları ve izin alım süreci gerekse bu izne dair bilinmesi gereken diğer hususlar, “öğrenci oturma izni” yazımızda ayrıntılarıyla incelenmiştir.

Uzun Dönem İkamet İzninin İptali Sebepleri

Uzun dönem ikamet izni için aranan şartların sonradan ortadan kalkması ya da Kanun’da belirtilen diğer durumların ortaya çıkması halinde, uzun dönem ikamet izninin iptali söz konusu olacaktır. YUKK m. 45 kapsamında düzenlenen iptal halleri şunlardır:

• Uzun dönem ikamet izni sahibi yabancının, kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından ciddi tehdit oluşturması, 
• Kişinin uzun dönem ikamet izni alırken başvuru sürecinde sağladığı herhangi bir şartın sonradan ortadan kalkması,
• İkamet izni sahibinin sağlık, eğitim ve ülkesindeki zorunlu kamu hizmeti dışında bir nedenle kesintisiz 1 yıldan fazla süreyle Türkiye dışında bulunması halinde, ikamet izni iptal edilir.

Kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından ciddi tehdit söz konusu olduğu için uzun dönem ikamet izinleri iptal edilenler, Kanun’da belirtilen diğer ikamet izinlerine de başvuramayacaktır. Uzun dönem ikamet iznine ilişkin ayrıntılı bilgiler, “uzun dönem oturma izni” yazımızda mevcuttur.

İnsani İkamet İzninin İptali Sebepleri

İnsani ikamet izni; Kanun’da yer alan istisnai haller ortaya çıktığında, ilgili makamlar tarafından verilen bir ikamet iznidir. Bu ikamet izninin verilmesine sebep teşkil eden haklı gerekçenin devam edip etmediği hususu, idare tarafından düzenli aralıklarla kontrol edilir. Bu gerekçelerin sonradan ortadan kalkması halinde, verilen izin de iptal edilecektir.

İnsani ikamet izninin verilebileceği istisnai durumlar ve bu ikamet türüne ilişkin diğer detaylar, “insani oturma izni” yazımızda yer almaktadır.

İnsan Ticareti Mağduru İkamet İzninin İptali Sebepleri

İnsan ticareti mağduru ikamet izni, idare tarafından istisnai durumlarda verilen bir özel ikamet izni türüdür. Bu izin, insan ticareti mağduru olduğu veya olabileceği yönünde kuvvetli şüphe duyulan yabancılara verilen 30 günlük ikamet iznini ifade etmektedir. Sonrasında bunun süresi, idari makamlarca uzatılabilmektedir. Bu ikamet türü için söz konusu olan iptal durumu, şu şekilde düzenlenmiştir:

“İnsan ticareti mağduru olduğu veya olabileceği yönünde kuvvetli şüphe bulunan yabancıların, kendi girişimleriyle suçun failleriyle yeniden bağ kurduklarının belirlendiği durumlarda ikamet izinleri iptal edilir.“

Konuyla ilgili Yönetmelik m. 46 hükmünde ise iptal nedenleri şöyle listelenmiştir:

• Yabancının kendi girişimiyle, suçun failleriyle yeniden bağ kurduğunun belirlenmesi,
• İnsan ticareti mağduru ikamet izni sahibinin, kendisi için getirilen yükümlülüklere uymaması,
• İkamet izni sahibinin aslında mağdur olmadığının anlaşılması hallerinde, kişinin ikamet izni iptal edilecektir.

Oturma İzni İptal Edilirse Ne Olur?

Yabancının oturma izni iptal edildiği takdirde, YUKK m. 54/1-f uyarınca kişi hakkında sınır dışı etme kararı alınacaktır. Bu kararın alınmaması için, ikamet izni iptal dilen yabancının 10 gün içerisinde kendiliğinden sınır kapılarına gelmesi gerekmektedir. Bu durumda, kişi hakkında sınır dışı etme kararı alınmayacaktır.

İkamet izni iptal edilen yabancı, iptal kararına karşı itiraz ve iptal davası gibi hukuki imkanları kullanacak olursa bu süreçte ülkeden çıkması gerekmeden süreci yürütme imkanı söz konusu olacaktır. Böylelikle, ikamet izni iptaline rağmen Türkiye’de bulunmak mümkün olacaktır. Buna dair detaylar, yazının devamında belirtilmiştir.

Oturma İzni İptal Edilen Kişi Başka Tür Oturma İzni Alabilir Mi?

Evet. Oturma izni iptal edilen kişi başka tür oturma izni alabilir. Fakat bu noktada, mevcut ikamet izninin iptaline sebep olan durumun ne olduğu önem arz etmektedir. Eğer iptal nedeni yeni ikamet izni bakımından da engel teşkil edecek bir durum değilse ve bu ikamet izni için aranan diğer şartlar mevcutsa farklı tür ikamet izni alınabilir.

YUKK kapsamında düzenlenen bütün ikamet izinlerine ve bunlar için aranan şartlara, “oturma izni nasıl alınır” yazımızda değinilmiştir.

Oturma İzni İptal Olanlar Ne Yapmalı?

Oturma izni iptal olanlar, ret kararının tebliğini izleyen günden itibaren 60 gün içinde kararı veren idareye itirazda bulunmalı veya idare mahkemesinde iptal davası açmalıdır. Aksi takdirde, 10 gün içinde Türkiye’den çıkış yapmayan yabancı hakkında sınır dışı etme kararı alınır.

İkamet İzninin İptaline İtiraz

İkamet izninin iptali halinde, ret kararının tebliğ edildiği günü izleyen 60 gün içerisinde Göç İdaresi Başkanlığına itirazda bulunabilir. İtirazda bulunulmasıyla birlikte, 60 günlük itiraz ve dava süresi de duracak ve işlemeye devam etmeyecektir.

İdare, başvurucunun durumunu değerlendirerek bir karara varacaktır. Değerlendirme sonucunda itirazın kabul veya reddedilmesi halinde, karar başvurucuya tebliğ edilecektir. Eğer idare, kişiye 30 gün boyunca herhangi bir dönüş yapmazsa bu durumda itiraz reddedilmiş sayılacaktır.

İkamet izninin iptali karşısında idareye itirazda bulunan ve itirazı da reddedilmiş olan yabancı için 60 günlük dava süresi, kararın tebliğini izleyen günden itibaren kaldığı yerden işlemeye devam edecektir. Kalan bu süre zarfında, başvurucunun idare mahkemesinde dava açma imkanı söz konusudur.

İdareye itiraz ve idare mahkemesinde iptal davası süreçlerinin yürütülmesi bakımından, sürelere ve usul işlemlerine dikkat edilmelidir. Aksi takdirde, kişi sınır dışı edilebilir. Bu nedenle, uzman yabancılar avukatından destek alarak süreci yürütmekte yarar vardır.

İkamet İzninin İptaline Karşı İptal Davası

İkamet izninin iptaline karşı iptal davası, ret kararının tebliğini izleyen günden itibaren 60 gün içinde idare mahkemesinde açılır. Önce idari makama itiraz yoluna başvuran yabancılar, yetkili makamdan ret kararı gelmesiyle birlikte 60 günden kalan süre içinde idari dava açma hakkını kullanabilir.

Bu dava için görevli ve yetkili mahkeme, kararı veren idari merciin bulunduğu yerdeki idare mahkemeleridir. İptal davasında, ikamet izninin iptal edilmesinin hukuka aykırı olduğu ileri sürülmeli ve somut argümanlarla gerekçelendirilmelidir. Dolayısıyla, dava dilekçesinin hazırlanması aşamasında olayın şartları gözetilmelidir.

İdare mahkemesi tarafından verilen karara karşı itiraz (istinaf) etme imkanı mevcuttur. Bunun için; kararın tebliğinden itibaren 30 gün içerisinde, kararı veren mahkemeye istinaf dilekçesi sunulmalıdır. Sonrasında dosyayı inceleyecek olan istinaf mercii ise bölge idare mahkemesidir. Bölge idare mahkemesinin yapacağı değerlendirme neticesinde verdiği karara karşı artık itiraz (temyiz) imkanı bulunmamaktadır.

İptal Davasında Yürütmenin Durdurulması

İptal davasında yürütmenin durdurulması talebi, Türkiye’de bulunmaya devam etmek isteyen yabancılar tarafından dikkat edilmesi gereken en önemli husustur. Normal koşullarda; vize muafiyeti bulunmayan yabancıların, ikamet izni iptal kararının tebliğini izleyen günden itibaren 10 gün içinde ülkeyi terk etmesi gerekir. Bu sürede ülkeyi terk etmeyen kişiler için sınır dışı etme kararı verilir.

Fakat iptal davasının açıldığı mahkemeden yürütmenin durdurulması talep edilirse ve bu talep mahkemece kabul edilirse yabancının 10 gün içinde ülkeyi terk etmesi gerekmeyecektir. Bu durumda, dava süreci işleyecek ve bu süreç boyunca kişi Türkiye’de kalmaya devam edebilecektir. Dolayısıyla, sınır dışı etme kararıyla yüzleşmemek bakımından yürütmenin durdurulması müessesesi son derece önemlidir.

Burada belirtilmesi gereken önemli bir nokta mevcuttur. İptal davasının açılmasıyla birlikte yürütmenin durdurulması kendiliğinden söz konusu olmayacaktır. Bunun için, dava dilekçesinde mutlaka yürütmenin durdurulması talep edilmelidir. Aksi takdirde, çeşitli mağduriyetler söz konusu olabilecektir.

İkamet İzninin İptali Sonrasında Yeniden Başvuru

İkamet izninin iptali sonrasında yeniden başvuruda bulunma imkanı vardır. İkamet izni iptal edilen yabancılar, 6 ay içinde tekrar ikamet iznine başvuracaksa yeni bir gerekçe sunmalıdır. Dolayısıyla, ikamet izni iptal edilen yabancının 6 ay içinde aynı gerekçelere dayanarak tekrar ikamet izni talebinde bulunması mümkün değildir.

Diğer taraftan; aynı sebebe dayanarak ikamet iznini yeniden talep etmek isteyen kişiler, 6 aylık süre geçtikten sonra başvuruda bulunabilirler, Bu da demektir ki aynı sebebe dayanarak yeniden ikamet izni başvurusunda bulunmak için 6 aylık sürenin dolması gerekmektedir.

Konuyu düzenleyen Yönetmeliğin m. 21/10 hükmü, şu şekildedir:

“İkamet izni başvurusu reddedilenler ile ikamet izni iptal edilenler, altı ay içinde yeniden ikamet izni başvurusu yaptıklarında yeni bir ikamet izni talep gerekçesi sunmaları istenir.”

Bu konuda istisnai niteliğe sahip birkaç önemli hususu belirtmekte fayda vardır. Aşağıda belirtilen kişi gruplarının ikamet izinleri iptal edildikten sonra yapacakları başvuruda, yeni gerekçeler aranmayacaktır.

• Son 1 yıl içinde toplam 120 günden fazla yurt dışında kalmaları nedeniyle kısa dönem ikamet izinleri iptal edilenler,
• Son 1 yıl içinde toplam 180 günden fazla yurt dışında kalmaları nedeniyle aile ikamet izinleri iptal edilenler,
• Kesintisiz biçimde 1 yıldan fazla süre boyunca yurt dışında kalmaları nedeniyle uzun dönem ikamet izinleri iptal edilenler.

Bu kişilerden Türkiye’de bulunanlar; iptal kararının tebliğinden itibaren 10 gün içerisinde ikamet izni başvurusunda bulunacak olursa tek giriş vize harcı ve ikamet izninin iptal edildiği tarihten müracaat tarihine kadar geçirilen sürenin ikamet izni harcı, bir kat fazlasıyla kendilerinden tahsil edilecektir. Yurt dışında geçirilen zaman ise bu sürenin hesaplanmasında dikkate alınmayacaktır.

Sonuç

İkamet izninin iptali söz konusunda olduğunda, bu karara karşı başvurulacak hukuki imkanlar oldukça ayrıntılı bir prosedürde düzenlenmiştir. Sürelerin kaçırılması, dava dilekçesinde sunulması gereken belgelerin eksikliği ve benzeri diğer hususlar; kişinin sınır dışı edilmesine sebep olabilir. Bu itibarla, oturma izninin iptaline karşı başvurulacak hukuki imkanlarda yabancılar avukatından hukuki danışmanlık almakta fayda vardır.