İnsani İkamet İzni

İnsani ikamet izni, istisnai ikamet izni türlerinden biri olup belli şartların taşınması halinde yetkili makamlarca verilmektedir. Kanun’da sayılan sınırlı sayıdaki durumlardan birinin gerçekleşmemesi halinde, insani oturma izni verilemez. İnsani ikamet izninin alınabileceği durumlar, başvuru prosedürü ve konuya ilişkin detaylar aşağıda açıklanmaktadır.

İnsani İkamet İzni Nedir?

İnsani ikamet izni, 6458 sayılı kanunun 46. maddesinde belirtilen insani nedenler dolayısıyla Türkiye’de kalma zorunluluğu bulunan yabancılara verilen bir ikamet izni türüdür.

İnsani ikamet izni, istisnai durumlar için düzenlenmiştir. Ancak kanunda insani nitelikte sayılan nedenlere dayanır. Şartların taşınması halinde bu izin; yetkili makamlara iletilecek talep üzerine verilebileceği gibi, talep olmadan da yetkili makamlarca verilebilir.

6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 46. maddesinde, insani ikamet izni şu şekilde düzenlenmiştir:

‘‘…diğer ikamet izinlerinin verilmesindeki şartlar aranmadan, Bakanlıkça belirlenen sürelerle sınırlı olmak kaydıyla ve Genel Müdürlüğün onayı alınarak valiliklerce insani ikamet izni verilebilir…’’

İnsani İkamet İzni Hangi Hallerde Verilir?

İnsani ikamet izni, yalnızca YUKK 46 hükmünde düzenlenen sebeplerin varlığı halinde verilir. YUKK 46 hükmüne göre, bu haller şunlardır:

• Çocuğun, ikametinde yüksek yararın söz konusu olduğu durumlarda,
• Hakkında sınır dışı veya Türkiye’ye giriş yasağı kararı verilen yabancıların, Türkiye’den çıkışları yaptırılamadığında ya da ülkeden ayrılmalarının mümkün olmadığı durumlarda,
• YUKK 55 düzenlemesi uyarınca yabancı hakkında sınır dışı etme kararı alınmadığında,
• Sınır dışı kararına karşı yargı yoluna başvurulmuş olması durumunda,
• Uluslararası koruma başvurusunun geri çekilmiş olması ya da geri çekilmiş sayılması için dava açılmış olması durumunda,
• Uluslararası koruma başvurusunun kabul edilemez olduğuna ilişkin karara karşı dava açılmış olması durumunda,
• Başvuru sahibinin ilk iltica ülkesi ya da güvenli üçüncü ülkeye geri gönderilmesi işlemlerinin devamı boyunca,
• Önemli sebeplerden ötürü Türkiye’ye girişine ve Türkiye’de kalmasına izin verilmesi gereken yabancıların, ikamet izinlerinden birini alma imkânı bulunmadığında,
• Olağanüstü durumlarda insani ikamet izni, idari makamlarca yapılacak değerlendirme sonucunda verilebilir.

İnsani ikamet izni başvurularında, yukarıdaki sebeplerin varlığı açık şekilde ortaya konulması gerekir. Aksi halde, yapılan başvurunun reddi gündeme gelmektedir. Bu noktada, dilekçe hazırlanırken yabancılar avukatından danışmanlık almak ve gerekçeli bir dilekçe hazırlamak oldukça önemlidir.

Bu şartlar yoksa diğer ikamet izni türlerine bakmak gerekecektir. Bu konuda tüm ikamet türlerini yazdığımız “ikamet izni nasıl alınır” yazımıza bakabilirsiniz.

Çocuğun Yüksek Yararının Bulunması

Çocuğun yüksek yararının söz konusu olduğu hallerde, insani ikamet izni verilebilmektedir. Ayrıca çocuğun yüksek yararı varsa bu izin, anne ve babaya da verilebilmektedir. Burada yüksek yararın mevcut olup olmadığını takdir edecek olan, yetkili idari makamdır.

Yüksek yarara örnek olarak; annesi Türk vatandaşı olan bir Azerbaycan vatandaşının annesine bakmak zorunda olduğu, ayrıca çocuğunun Türkiye’de eğitim görmesi gerektiği iddiasında, çocuğun üstün yararı olduğuna hükmedilmiştir. (İstanbul 1. İdare Mahkemesi, E. 2016/267, K. 2016/1613, T. 15.07.2016)

Bir diğer örnek olarak; sağlık problemleri sebebiyle Türkiye’de bir akrabasının yanında tedavi gören çocuğun annesinin Kanun’da sayılı ikamet izinlerinden birini alamıyor olması halinde, anneye bu ikamet izni verilebilir. Bu noktada; tedavi görmekte olan çocuğun annesi ile birlikte olması, yüksek yarar kabul edilir.

Yabancının Türkiye’den Çıkış Yapamaması

İnsani ikamet izninin verilebildiği diğer bir durum, yabancı kişinin Türkiye’ye giriş yasağı bulunmasına rağmen Türkiye’de bulunuyor olmasıdır.

Aynı şekilde, kişi hakkında sınır dışı edilme kararı verilmiş olması halinde gündeme gelecektir. Böyle durumlarda, yabancının Türkiye’den çıkışının makul veya mümkün olmaması ya da çıkış yaptırılamaması söz konusu olabilir.

Belirtilen türde bir durumun mevcut olması halinde, ilgili yabancı başka tür bir ikamet izni de alamıyorsa bu kimseye insani ikamet izni verilebilecektir. Örneğin; pasaport süresi dolmuş olan kişinin Türkiye’den çıkamaması halinde, gerekli işlemleri yapması için kendisine ikamet izni verilebilmektedir.

Yabancı Hakkında Sınır Dışı Kararı Alınmasının Mümkün Olmaması

Yabancı hakkında sınır dışı kararı alınamaması yahut alınmış olsa da uygulanamıyor olması halinde insani ikamet izni verilir. Bu kararın alınamıyor ya da uygulanamıyor olması Kanun’da sayılan birtakım durumlarda söz konusu olacaktır.

YUKK 55. madde hükmünde düzenlenen bu nedenler, aşağıda listelenmiştir.

• Kişinin kendi ülkesine gönderilmesi halinde; bu ülkede ölüm cezasına, işkenceye ya da insanlık dışı muameleye maruz bırakılacağına dair emare vardır.
• Sağlık sorunları, ileri yaş, riskli hamilelik gibi sebepler dolayısıyla kişinin seyahat engeli vardır.
• Yabancı kimse, Türkiye’de ciddi bir hastalıktan ötürü tedavi görmektedir. Ancak gönderileceği ülkede bu tedavinin uygulanma imkanı yoktur.
• Yabancı kişi, insan ticareti mağduru olarak mağdur destek sürecinden faydalanıyordur.
• Psikolojik, fiziksel veya cinsel şiddet mağduru olarak tedavi görmektedir.

Yukarıda belirtilen durumlar ortadan kalkacak olursa ikamet izni iptal edilecek ve yabancı sınır dışı edilebilecektir.

Sınır Dışı Kararına Karşı Yargı Yoluna Başvurulmuş Olması

Yabancı hakkında verilen sınır dışı kararına karşı iptal davası açarak yargı yoluna başvurulmuş olması halinde, yabancıya insani ikamet izni verilmektedir.

Sınır dışı kararı kararı, kararın verilmesinden itibaren 15 gün içinde, sınır dışı edilen kişiye ya da avukatına tebliğ edilir. Türkiye’de kalmak isteyen ya da kararın yersiz olduğunu iddia eden kişiler, bu tebliğden itibaren 7 gün içinde idare mahkemesinde dava açarak kararın iptalini talep edebilir.

Yapılan bu iptal başvurusu kabul edilip idare mahkemesinde dava açılması halinde sınır dışı kararının durması söz konusu olur. Bu durumda, kişilere insani oturma izni verilir.

Uluslararası Koruma Başvurusunun Kabul Edilemez Olduğu Kararına Karşı Dava Açılmış Olması

Uluslararası koruma başvurusunun kabul edilmez olduğu kararına karşı dava açılmış olması halinde yabancı hakkında insani ikamet izni düzenlenmektedir. Bu itibarla, süreç sonlanana kadar yabancı sınır dışı edilmemektedir.

Uluslararası koruma başvurusunun, başvuran kişi tarafından geri çekilmesi veya yetkili makamlarca geri çekilmiş sayılması halinde, verilen bu karara karşı idare mahkemesinde dava açılabilir. Açılan idari dava süresince kişiye insani oturma izni verilebilir.

Başvuru Sahibinin Güvenli Ülkeye Gönderilme Sürecinde Olması

Güvenli üçüncü ülke yahut iltica ülkesinden gelen yabancıların uluslararası koruma başvurusu kabul edilmez. Bu halde yabancının geri gönderilmesi gerekir. Geri gönderme süreci boyunca yabancıya insani oturma izni verilebilir.

Diğer İkamet İzinlerinden Birini Alma İmkânının Bulunmaması

Yabancının, kamu düzeni ve kamu güvenliği nedeniyle Türkiye’de kalması gerekebilir. Aynı şekilde, acil durum olarak sayılan çeşitli hallerde de kişinin ülkede kalması gerekebilir. Bu durumda yabancıya insani ikamet izni verilebilir. Bu noktada, kişinin, diğer ikamet izinlerinden birini alamıyor olması gerekmektedir.

Olağanüstü Durumların Olması

İnsani ikamet izninin olağanüstü durumlarda verilmesi için gerekli olan ‘olağanüstülük’ kriterini, izni verecek olan makam takdir eder. Ancak izin verilmemesi ve konun mahkemeye taşınırsa bunu takdir edecek olan kişi hakimdir.

Örnek olarak, yabancının, ülkesinde ekonomik sıkıntılar yaşaması ve izin sürelerini kaçırdığı için yenileme işlemi yapamamış olması verilebilir.

İnsani İkamet İzni Alma Şartları Nelerdir?

İnsani ikamet izni alma şartları şunlardır:

• İstisnai sebeplerden birinin varlığı
• Başvuru için gerekli harcın vergi dairesine yatırılması
• İl göç idaresine yazılı dilekçe ile başvuru yapılması
• Göç İdaresi Genel Müdürlüğü tarafından başvurunun onaylanması

İnsani oturma izni alabilmek için, diğer ikamet izninde aranan şartlar aranmamaktadır. Sayılan şartların mevcut olması yeterlidir. Ancak şartların var olmaması halinde yahut eksiklik bulunması halinde yabancı kişinin sınır dışı edilmesi gündeme gelebilecektir. 

İnsani ikamet izni aldıktan sonra 20 iş günü içerisinde, ikamet adresinin adres kayıt sistemine kaydedilmiş olması gerekir. Aksi halde, insani oturma izni iptal edilecektir.

İnsani İkamet İzni Başvurusu Nereye Yapılır?

İnsani ikamet izni başvurusu, bizzat veya yasal temsilci aracılığıyla, ıslak imzalı dilekçe ile il göç idaresi müdürlüğüne yapılır. Bu ikamet izni türü açısından online başvuru kabul edilmemektedir.

İnsani İkamet İzni Gerekli Belgeler ve Başvuru Formu 

İnsani ikamet izni başvurusunun, el yazılı, ıslak imzalı dilekçe ile yapılması zorunludur.  İnternette yer alan hazır başvuru formlarının doldurulması suretiyle yapılan başvurular kabul edilmez. Yazılan dilekçe, insani oturma izni alma noktasındaki gerekliliği açık şekilde ortaya koymalıdır. Diğer bir ifade ile, dilekçenin, ikamet izni ihtiyacını net şekilde ortaya koymaması halinde başvuru reddedilir.

Bununla birlikte, insani oturma izni alınması yönündeki talebi güçlendirecek belgeler de ek olarak dilekçeye eklenmelidir. Örneğin, çocuğun Türkiye’de eğitim eğitim alması sebebiyle ikameti söz konusu ise öğrenci belgesi;  ciddi bir hastalığın varlığı halinde, sağlık raporu gibi belgeler muhakkak dilekçeye eklenmelidir.

Yabancı Sağlık Sigortası

İnsani ikamet izni başvurusunda yabancı sağlık sigortası şartı aranmaz. Yabancı sağlık sigortası şartı, diğer ikamet türleri için aranan başvuru şartlarından biridir. 

İnsani İkamet İzni Avukatlık Ücreti ve Masraflar

İnsani ikamet izni başvuru masrafları yaklaşık olarak 2000 TL tutmaktadır. Söz konusu masraflar, noter ve harç masrafıdır. Bu noktada, yapılan düzenlemeler ile harç ve noter ücretlerin düzenli olarak güncellendiği hususu göz önünde bulundurulmalıdır.

İnsani İkamet İzni Kaç Yıllık Verilir?

İnsani ikamet izni uygulamada genellikle 1 yıllık verilir. Ancak kaç yıllık süre ile verileceğine, başvurunun yapıldığı il göç idaresi karar verir. Verilen süre, başvuran kişinin durumuna göre belirlenir. Ayrıca, hangi nedene bağlı olarak insani oturma izni verildiği de süreye etki eder.

İnsani ikamet izni süresinin uzatılması mümkündür. Ayrıca uzatma süresinde de üst sınır yoktur. Bu uzatma süresini de idare takdir eder. Yukarıdaki örneğe göre, verilen süre içerisinde yargılama bitmemişse, süre yargılamanın biteceği zamana kadar uzatılabilir.

DİKKAT: İnsani ikamet izninin kaç yıllığına verileceği hakkındaki kanun hükmü, 2019 yılında değişikliğe uğramıştır. İnsani oturma izni ve uzatılmasına dair üst sınır olan 1 yıllık zaman, kanundan kaldırılmıştır.

İnsani İkamet İzni Ne Kadar Sürede Çıkar?

İnsani ikamet izni başvurunun yapılmasından sonra yaklaşık olarak 3-6 ay içerisinde çıkar. Bunun nedeni, il göç idaresinin insani oturma izni ile ilgili gerekli belgeleri ve başvuru nedeninin bulunup bulunmadığının incelemesidir.

Bunun yanında, değerlendirme süreci, il göç idaresinin iş yükünün daha az olduğu illerde daha kısa sürebileceği dikkate alınmalıdır. İkamet izni başvuru sürecinin daha kısa sürede tamamlanabilmesi için alanında uzman yabancılar avukatından hukuki destek alınması oldukça önemlidir.

Değerlendirme Sürecinde Yurt Dışına Çıkılabilir Mi?

Yabancı, insani ikamet izni başvurusunun değerlendirme sürecinde yurt dışına çıkabilir. Bunun için, insani ikamet izni başvurusu randevusu sonunda, il göç idaresi tarafından müracaat belgesi ibraz edilmektedir. Her defasında 15 gün içinde ülkeye dönmek şartı ile Türkiye’ye çoklu giriş çıkış sağlanabilir.

İnsani İkamet İzni Başvurusunun Reddi

İnsani ikamet izni başvurusunun reddi, ikamet izni verilmesini gerekli kılan haklı nedenlerin bulunmaması ve başvurudaki eksikliklerin giderilmemesi durumlarında söz konusu olmaktadır. İnsani ikamet izni başvurusunun reddi konusundaki inisiyatif tümüyle idareye bırakılmıştır.

İnsani İkamet İzni Başvurusunun Reddine İtiraz ve İptal Davası

İnsani ikamet izni başvurusu reddedilmiş olan yabancı, bu karara karşı idareye itiraz edebilir ve idare mahkemelerinde dava açabilir. Bunun için, ret kararının tebliğini izleyen günden itibaren 60 günlük süresi mevcuttur.

İkamet talebi reddedilen yabancı, bu  sürede, kararı veren makama itiraz edebilir veya mahkemesinde reddin iptali için dava açabilir. Hukuki anlamda pratik olan ve daha sık başvurulan yol, ilk etapta kararı veren makama itirazda bulunmaktır.

Bu konu hakkında, dikkat edilmesi gereken süreler ve prosedür oldukça detaylıdır. Konu hakkında ayrıntılı bilgi, “oturma izni başvurusunun reddi” başlıklı makalede yer almaktadır.

İnsani İkamet İzni Sahibinin Eş ve Çocuklarının Aile İkamet İzni Alabilmesi

İnsani ikamet izni sahibinin eş ve çocuklarının, gerekli şartları sağlamaları halinde aile ikamet iznine başvurmaları mümkündür. Ancak, insani oturma izni sahibi en az 1 yıldır Türkiye’de kalıyor olma şartını sağlamalıdır.

Burada dikkat edilmesi gereken husus, belirlenen sürenin ikamet süresi olmasıdır. Destekleyici kişinin eş ve çocuklarının aile ikamet izni alması için, bu kişinin 1 yıllık insani oturma izni almış olması değil, 1 yıldır Türkiye’de ikamet ediyor olması gerekir.

Bunun yanında, insani oturma izni sahibinin eşi ve çocuklarının aile ikamet iznini alabilmeleri için, bu ikamet türü için aranan şartları sağlamaları gerekmektedir. Aile ikamet izni başvurularında aranan şartlar, “aile ikamet izni nasıl alınır” başlıklı makalede ayrıntılı şekilde düzenlenmektedir. 

İnsani İkamet İzni Uzatma Başvurusu

İnsani ikamet izni uzatma başvurusu, e-ikamet sitesi üzerindeki online başvurunun tamamlanmasının ardından, gerekli belgelerin ibrazı ile valiliğe bağlı il göç idaresine yapılır.

Uzatma başvurusunun, mevcut insani oturma izninin bitmesine 60 gün kalmasından itibaren yapılabilir. Bununla birlikte, uzatma başvurusunun, mevcut insani oturma izni süresi dolmadan önce yapılması gerekir.

İlgili yazı: ikamet izni uzatma

İlgili yazı: e-ikamet başvuru

İnsani İkamet İzni Uzatma Başvurusu Gerekli Belgeler

İnsani ikamet izni uzatma başvurusu için gerekli belgeler şunlardır:

• Başvuruda bulunan yabancı veya yasal temsilcisi tarafından imzalanmış ikamet izni başvuru formu,
• Pasaport veya yerine geçen belgenin aslı ve noter onaylı fotokopisi,
• Son 6 ay içinde çekilmiş dört (4) adet biyometrik fotoğraf,
• Adli sicil kaydı,
• Yemini tercümeli kimlik fotokopisi (Vatandaşı olunan ülkenin),
• Önceki ikamet belgesinin fotokopisi.

Uzatma başvurusunda bulunurken il göç idaresine sunulması gereken bu belgelerin bazılarının, başvuruda bulunan yabancının ülkesinden temin edilmesi gerekir. Yurt dışından temin edilecek bu belgelerin, apostil şerhli ve noter onaylı Türkçe tercümesi ile sunulması gerekir. 

İnsani ikamet izninde bulunan, ad, soyad, medeni hal, anne adı, baba adı, uyruk, pasaport belge numarası, doğum tarihi ve adres bilgilerinden en az birinin değişmiş olması halinde, güncel bilgilerin il göç idaresine gidilerek kaydedilmesi gerekmektedir.

Söz konusu bilgilerin güncel olmaması halinde, uzatma başvurusu posta yolu ile yapılamaz. İl göç idaresinden yüz yüze randevu alınması gerekir.

İnsani İkamet İzni Başvurusunun Uzatılmaması veya İptali

İnsani ikamet izninin verilmesine gerekçe oluşturan sebeplerin ortadan kalkması halinde, ikamet izni yetkili makamlar tarafından iptal edilmektedir. Aynı şekilde, ikamet izninin amacı dışında kullanıldığın tespiti halinde ve ikamet izni verildikten sonra 6 ay içinde Türkiye’ye giriş yapılmadığı hallerde de verilen insani oturma izninin iptali ya da uzatma başvurusunun reddi sonucu ortaya çıkmaktadır.

İnsani ikamet izninin iptal edildiği durumlar, iptale ve uzatılmamasına ilişkin başvurulacak yollar konu hakkındaki detaylı bilgi “ikamet izni iptali” yazısında yer almaktadır.

İnsani İkamet İzni iptali veya Uzatma Başvurusunun Reddine İtiraz ve İptal Davası

İnsani ikamet izninin iptali söz konusu olduğunda, başvuruda bulunan yabancı, iptal kararının kendisine ya da avukatına tebliğini izleyen günden itibaren 60 gün içinde itiraz veya iptal davası yollarına başvurabilir.

İtiraz başvurusu, Göç İdaresi Başkanlığına, gerekçeli bir dilekçe ile yapılmaktadır. İtirazın reddedilmesi, yanıtsız bırakılması halinde yahut itirazda bulunmadan doğrudan iptal davası açılabilmektedir.

Geçerli ikamet süresi iptal edilen ya da başvurusu reddedilen yabancı, vize muafiyeti yoksa 10 gün içinde ülkeyi terk etmek zorundadır. Bu süre içinde ülkeyi terk etmeyen kişiler hakkında deport kararı verilmektedir.

İnsani ikamet izninin iptali yahut uzatma başvurusunun reddi halinde başvurulacak hukuki yollar, ret kararına karşı başvurulacak yollar ile aynı usule tabidir.

Savaş Nedeniyle Ukraynalılar İçin İnsani İkamet İzni 

Savaş nedeniyle Ukraynalıların insani ikamet izni başvurularında bulunması mümkündür. Rusya ve Ukrayna arasında gerçekleşen savaş, insani oturma izni başvuruları açısından haklı gerekçe görülmektedir. Bu bağlamda, Ukrayna vatandaşları için istisnai durumların getirildiği bir genelge çıkarılmıştır.

2022 Şubat ayında çıkarılan genelge ile, vizenin sağladığı ikamet süresinden fazla Türkiye’de kalan ve savaş nedeniyle ülkesine dönemeyen Ukrayna vatandaşlarının herhangi bir cezai işleme tabi olmayacağı bildirilmiştir. Yetkili makamlar, insani oturma iznine başvuran Ukrayna vatandaşlarının turizm amaçlı ikamet iznine başvurabileceğini de belirtmektedir.

Savaş Nedeniyle Ruslar İçin İnsani İkamet İzni

Savaş nedeniyle, Ruslar için insani ikamet izni başvurusu yapmak mümkündür. Ancak, Rusya vatandaşlarının insani oturma izni alması Ukrayna vatandaşlarına kıyasla daha zordur.

Uygulamada da Rus vatandaşları adına yapılan turistik ikamet başvurularının olumlu sonuçlanmasının hem daha kolay olduğu hem de usulüne uygun yapılan başvuruların hemen hepsinin kabul edildiği görülmektedir.

Afgan Vatandaşlarına İnsani İkamet İzni

Afgan vatandaşlarının ikamet taleplerine yönelik geçici koruma verilmektedir. Geçici koruma başvurusu, başvuruda bulunan kişinin bizzat il göç idaresine müracaatı ile yapılmaktadır. Vekalet yoluyla yapılan başvurular kabul edilmemektedir. Bu durum, yapılan başvurulardaki hata ve eksiklik oranlarını artırmaktadır.

Sonuç

İnsani ikamet izni, istisnai durumların varlığı halinde verilmesi sebebiyle kendine has özellikler barındırmaktadır. Usule, sürelere, başvuru şekline ilişkin bu değişikliklere dikkat edilmemesi durumunda, insani oturma izninin kısa süreli verilmesi ya da reddi söz konusu olabilmektedir. Bu itibarla, alanında uzman bir yabancılar avukatından hukuki destek almak sürecin en kısa sürede tamamlanması noktasında fayda sağlamaktadır.